काठमाडौं- भारतले प्याज निर्यातमा ४० प्रतिशत कर लगाउने निर्णय गरेपछि नेपाली बजारमा प्याजको मूल्य आकाशिएको छ। अहिले प्याजको थोक मूल्य प्रतिकिलो न्यूनतम ७५ रुपैयाँदेखि अधिकतम ८० रुपैयाँ पुगेको कालिमाटी फलफूल तथा तरकारी बजार विकास समितिले जनाएको छ।
भारतले कर लगाउने सूचना पाउनुअघि कालीमाटीमा प्याजको मूल्य प्रतिकिलो न्यूनतम ६० रुपैयाँदेखि अधिकतम ६२ रुपैयाँसम्म रहेको थियो। जसअनुसार अहिले प्रतिकिलो २० रुपैयाँसम्म बढेको पाइएको छ।
बजारमा भाउ बढ्न थालेपछि वाणिज्य आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले सोमबारदेखि ४ वटा अनुगमन टोली खटाएर अनुगमन थालेको विभागका महानिर्देशक गजेन्द्रकुमार ठाकुरले बताए। भारतले कर लगाउने सूचना पाउनेबित्तिकै पुरानै स्टक प्याजको मूल्य बढाउने व्यापारीहरुलाई कार्बाही हुने उनले जानकारी दिए।
‘टोलीले बजारमा प्याज कतिमा बिक्री भइरहेको छ र खरिद कतिमा गरेको छ भन्ने अनुगमन गरेर कार्बाही गरिरहेको छ,’ उनले भने, ‘अहिले बजारमा ९० रुपैयाँदेखि १२० रुपैयाँसम्म बिक्री गरेको पाइएपछि ती व्यापारीलाई कार्बाही गर्दा प्रतिकिलो ७० रुपैयाँमा झरेको छ,’ उनले भने।
भारतको वित्त मन्त्रालयले शनिबार एक सार्वजनिक सूचना जारी गर्दै आगामी डिसेम्बरको अन्त्यसम्मका लागि प्याजमा ४० प्रतिशत निर्यात कर लगाएको जनाएको छ। विश्वमा भारतले सबैभन्दा धेरै प्याज निर्यात गर्दै आएको छ। प्याजको उत्पादनमा आएको कमीसँगै मूल्यवृद्धि बढेपछि निर्यात कर लगाउने भएको हो। कर लगाएपछि निर्यातमा कमी आउने र आन्तरिक आपूर्तिमा सुधार भई मूल्यवृद्धि नियन्त्रण हुने मन्त्रालयको दाबी छ।
यसअघि सरकारले बजेटमार्फत प्याजमा १३ प्रतिशत मूल्य अभिवृद्धि कर लगाएको थियो। त्यसलगत्तै नेपालमा प्याजको मूल्य आकाशिएको थियो। केही व्यापारीले सरकारले लगाएको मूल्य अभिवृद्धि कर खारेजीको माग गर्दै केही समय प्याज ल्याएनन्। त्यसपछि बजारमा खुद्रा व्यापारीले कालोबजारी गरेका थिए।
बजेट भाषणको अघिल्लो दिन खुद्रा मूल्य प्रतिकिलो ४५ देखि ५० रुपैयाँसम्म पर्ने प्याज भोलिपल्टदेखि बढेर प्रतिकिलो ९० देखि १ सय रुपैयाँसम्म पुगेको थियो। प्याजको मूल्य बढेपछि वाणिज्य आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले केही गोदाममा छापा मारेको थियो। विभागले मूल्य नबढाउन निर्देशन दिँदै कारबाही थालेपछि मूल्यमा केही सुधार भएको पनि थियो।
भारतले लगाएको निर्यात कर र स्वदेशमा लाग्ने १३ प्रतिशत मूल्य अभिवृद्धि करले नेपालमा प्याजको मूल्य बढ्न थालेको हो।
पटक-पटक अवरोध
भारतले नेपाली बजारमा माग बढ्ने सिजनमा पटक-पटक प्याज निर्यातमा अवरोध गर्ने तथा कर लगाउने गर्दै आएको पाइन्छ। असार-साउनदेखि मंसिर-पुस महिनासम्म नेपालमा प्याज उत्पादन नहुने तर खपत बढी हुने गर्छ।
२०७५ मंसिर १२ मा भारतले प्याजको अभाव भएको र मूल्य अकाशिएकाले नियन्त्रण गर्ने भन्दै निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाउँदा यसको ठूलो प्रभाव नेपाली बजारमा परेको थियो। त्यस्तै, २०७६ असोजमा र २०७७ भदौ २९ मा पनि भारतले प्याजको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो।
यसरी भारतले पटक-पटक प्याजको निर्यातमा रोक लगाउने तथा भ्याट लगाउने गर्दा यसको असर नेपाली बजारमा पर्ने गरेको छ। जसका कारण बजारमा प्याजको मूल्य बढाउने, कालोबजारी गर्ने गर्दा आम उपभोक्ता यसको मारमा पर्ने गरेका छन्।
भारतबाटै आउँछ शतप्रतिशत प्याज
विगत ५ वर्षमा नेपालमा कुल ६ लाख ६४ हजार ७३७ मेट्रिक टन प्याज आयात हुँदा २३ अर्ब ६३ करोड १ लाख ५३ हजार रुपैयाँ बाहिरिएको केन्द्रीय भन्सार विभागको तथ्यांकमा छ। जससमध्ये शतप्रतिशत जस्तो प्याज भारतबाट नै आयात हुने गरेको विभागको तथ्यांकले देखाउँछ।
गत आर्थिक वर्ष २०७९/०८० मा नेपालमा ६ अर्ब ७५ करोड ९ लाख २३ हजार रुपैयाँ बराबरको १ लाख ८० हजार मेट्रिक टन प्याज आयात भएको थियो। जसमध्ये ६ अर्ब ७५ करोड ९ लाख २२ हजार कुल १ लाख ८० हजार १९० मेट्रिक टन प्याज भारतबाट आयात भएको विभागको तथ्यांकमा छ।
आर्थिक वर्ष २०७८/०७९ मा १ लाख ६८ हजार ५४० मेट्रिक टन प्याज आयात हुँदा ६ अर्ब १७ करोड ५ लाख ७१ हजार रुपैयाँ बाहिरिएको थियो।
यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा २ अर्ब ४६ करोड ८२ लाख ३६ हजार रुपैयाँ बराबरको ६२ हजार ७५४ मेट्रिक टन प्याज आयात भएको थियो। २०७६/०७७ मा ७७ हजार ५४४ मेट्रिक टन प्याज आयात हुँदा २ अर्ब ९७ करोड ६८ लाख ९ हजार रुपैयाँ बाहिरिएको थियो।
आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा ५ अर्ब २६ करोड ९६ लाख १४ हजार रुपैयाँको १ लाख ६७ हजार मेट्रिक टन प्याज आयात भएको थियो।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1751533150.jpg)
-1749826086.png)
