कोरोना भाइरसबाट बच्नु छ भने खानामा यसरी रहनुहोस् सतर्क

कोरोना अपडेट

नेपाल लाइभ मंगलबार, चैत १८, २०७६ २०:२७

काठमाडौं– के तपाईंलाई त्यो समयको याद छ, जुन समय तपाईंहरु विना कुनै रोकताेक सुपर मार्केटमा गएर समान किनमेल गनुहुन्थ्यो? तपाईं हातमा ट्रली लिएर पूरा मार्केट घुम्ने गर्नुहुन्थ्यो र आवश्यक समान ट्रलीमा हालेर घर फर्किनुहुन्थ्यो।

तर, जतिबेलादेखि कोरोना भाइरस महामारी बन्यो त्यतिबेदेखि लगभग सबै देश बन्द छन्। विश्वभरका देशले ‘लकडाउन’को घोषणा गरेका छन् र कुनै देशले कर्फ्यू पनि लगाएका छन्। यस्तो बेलामा मानिसलाई आवश्यक काम भएका बेला मात्रै निस्कन अनुमति छ। यसको मतलव कुनै पनि अत्यावश्यक काम विना घर बाहिर निस्कन प्रतिबन्ध छ।

अत्यावश्यक वस्तुका पसल भने खुलेका छन्। यस्तो महामारीका बेला पनि तपाईं समाान अडर गरिरहनु भएको छ भने के कस्ता कुरामा ध्यान राख्ने?

पसलमा के छ खतारा?
कोराना भाइरस जब मात्रै फैलिन्छ तब कोही व्यक्ति संक्रमितको सम्पर्कमा आउँछ। जब कुनै संक्रमितले खोक्छ वा ह्याछ्यु गर्छ भने उसको खोकी र ह्याछ्युसँगै भाइरस हावामा जान्छ। काेही दोस्रो व्यक्ति यसको सम्पर्कमा आयो भने उक्त व्यक्ति संक्रमित हुने सम्भावना बढी हुन्छ। यस्तो खतरा संक्रमित सतहको सम्पर्कमा आउँदा पनि हुन्छ।

यस्तो अवस्थामा किनमेलका लागि जाँदा र दोस्रो व्यक्तिसँग घुलमिल हुँदा संक्रमणको खतरा बढ्छ। यही कारण समाजिक दूरीको कुरा भइरहेको छ। यो जरुरी विशेषज्ञ र स्वाथ्य अधिकारको भनाइ छ। धेरै पसलले यो नियमको पालना पनि गरेका छन्।

यदि कोरोना भाइरसको संक्रमण र यसका लक्षणका बारेमा पढ्नु भयो भने यो सुपर मार्केट यो भाइरस फैलावटका लागि उपयुक्त स्थान हो भन्ने स्पष्ट हुन्छ।

लन्डन स्कुल अफ हाइजीन एन्ड ट्रपिकल मेडिसीनका प्राध्यापक सैली ब्लुमफिल्ड भन्छन् 'जब मानिस सुपर मार्केट जान्छन् उनीहरु समान उठाउँछन्, राख्छन्, देख्छन् र फेरी राख्छन्। उनीहरु एउटा समान उठाएर अर्को ठाउँमा राख्छन्। मानिस बिल लिन्छन्। नगत लेदनदेन गर्छन्। कार पार्किङ गर्छन्। एटिएम मेसिनमा नम्बर प्लेट हुन्छन्। कार पार्किङका बेला अन्य कुनै चिजलाई छुन्छन्। यही क्रममा एउटा व्यक्ति दर्जनौं व्यक्तिको सम्पर्कमा आउँछ।’

यही केही घण्टामा संक्रमणको धेरै सम्भावना हुन्छ। तर, केही उपय अपनाएर संक्रमित हुनबाट भने जोगिन सकिन्छ।

– कमसेकम आफ्नो हात साबुनले बीस सेकेन्डसम्म धुनुहोस्। तपाईंले चाहानु भयो भने अल्कोहल भएको स्यानिटाइजर पनि प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ। तर, किनमेल गर्नु पूर्व र गरिसकेपछि पनि हात सफा गर्न आवश्यक हुन्छ।
– कुनै पनि सतह, कुनै पनि ठाउँ सुरक्षित छैन भन्ने कुरामा ध्यान दिन जरुरी हुन्छ। कुनै पनि ठाउँ असुरक्षित हुनसक्छ। यस्तो बेलामा तपाईंले कुनै चिजलाई हातमा राख्नु भयो या हात अन्त कतै राख्नु भयो भने हात नधोएर अनुहार नछुनुहोस्।
– सम्भव भएसम्म विद्युतीय कारोबारको प्रयोग गर्नुहोस्, किन कि कार्ड तथा नोटको प्रयोग गर्दा कोरोना भाइरसको सम्पर्कमा आउने खतरा बढ्छ।

खाने वस्तुबाट पनि फैलिन सक्छ कोभिड–१९
कोरोना भाइरस खाने वस्तुबाट पनि फैलिन सक्छ भन्ने त्यस्तो कुनै मामिला अहिलेसम्म आएको छैन्। खाना पकाउँदा भाइरस मर्छ या मर्दैन भन्नेबारे पनि केही पत्ता लागेको छैन्।

बेलायतको खाद्यन्न अध्यनसमबन्धी निकायको वेबसाइटअनुसार घरमै खाना खानु राम्रो हुन्छ। तर, यस्ता पनि धेरै मानिस छन्, जो अझै पनि डेलिभरी गरिएको खानमा निर्भर छन्।

प्राध्यापक ब्लुमफिल्डका अनुसार यो मामिलामा ‘जिरो रिस्क’ भन्ने कुरा केही पनि छैन्। खाना प्याक गर्दा एक हातबाट अर्को हातमा सर्ने खतरा उत्तिकै हुन्छ, जुन निकै चिन्ताको विषय हो,' उनी भन्छन्, ‘यदि तपाईं प्याकिङ गरेका खाना खानुहुन्छ भने त्यसको प्रयोग गर्नुभन्दा ७२ घण्टा पहिले नै या त स्टोर गर्नुहोस् या त्यसमाथि स्प्रे गर्नुहोस्। यसका अलवा जुन प्लास्टिक या गिलासमा खाना प्याक भएर आएको छ, त्यसलाई स्यानिटाइजर पत्ताले पुछ्नुहोस्।

यदि तपाईं फल या तरकारी मागरिरहनु भएको छ भने ध्यान दिनुहोस्, त्यो एक हातबाट अर्को हातमा गएको हुनसक्छ। यस्ता सामान राख्नुभन्दा पहिले बग्ने पानीमा राम्रोसँग धुनुहोस्। जब पानी सकिन्छ, त्यसछि मात्रै यसलाई सुरक्षित ठाउँमा राख्नुहोस्।

होम डेलिभरी कति सुरक्षित?
सपिङ स्टोरमा गएर समान लिनुभन्दा घरमै आएको समान राख्नु धेरै सुरक्षित हुन्छ भन्ने कुरालाई नर्कान सकिदैन्। तर, त्यस्तो पनि होइन कि यसमा खतरा छैन्।

जब तपाईं कहाँ कुनै सामान आइपुग्छ भने त्यो कयौं हात भएर आउँछ। त्यसपछि जुन गाडीमा यसलाई राखिन्छ त्यो कति सफा र सुरक्षित थियो भन्ने पनि अर्को एक मुद्दा हो।

खाद्य सुरक्षा विज्ञ एवं ब्लगर डा. लिसा एकर्लेको सुझावअनुसार यदि तपाईं डेलिभरी गरेर काम चलाई राख्नुभएको छ भने आफ्नो घरको मुख्य ढोकामा एक सूचना राख्नुहोस्। यसमा लेखिएको होस्, 'कृपया घण्टी बजाएर केही पछाडी जानुहोस्। यस्तो गर्दा तपाईं संक्रमित व्यक्तिको सम्पर्कमा आउनबाट जोगिन सक्नुहुन्छ।’

तर, कोरोना भाइरस संक्रमित तथा त्यसको तनावमा रहेका व्यक्तिलाई सहयोग गर्ने मान्छेको के हुन्छ? भाइरसको संक्रमणबाट जोगिनेबारे वारविक मेडिकल स्कुलका डा. जेम्स गिल भन्छन्, ‘कुनै पनि ठाउँमा बस्नु या हात राख्नुभन्दा पहिले नै सोच्नुहोस्, त्यहाँ भाइरस हुनसक्छ। सावधानी अपनाउँदै त्यो ठाउँमा घरमा प्रयोग हुने ब्लीचले थोरै गरेर सफा गर्नुहोस्। यसको एकमिनेट भित्रै भाइरस निष्कृय हुन्छ।

युर्निभरसिटी अफ सक्सेसका जीव विज्ञान विज्ञ प्राध्यापक एलिसन सिनक्लेयर भन्छन्, ‘कुनै साथी या अरु कसैलाई आफ्नो घरमा सामान मगाउनु भन्दा अनलाइन डेलिभरी धेरै सुरक्षित हुन जरुरी हुन्छ।’

कुनै विशेषज्ञ भने प्लास्टिकको झोला यो महामारीका एक पटक भन्दा धेरै प्रयोग गर्नु नहुने सल्लाह दिन्छन्।

पार्सल कति सुरक्षित ?
अहिले धेरै रेष्टुरेन्टले खाना पार्सलका आधारमा लिन जान जोड दिइरहेका छन्। राम्रो रेष्टुरेन्टले अन्यको तुलनामा खाना बनाउँदा सफाइमा ध्यान राख्छन्, त्यसकारण पार्सलका आधारमा ताजा बनेको खाना लिन कम खोखिमयुक्त छ।

प्याकिङका बेला हुने जोखिमालई पनि केही कुराको ध्यान दिँदा कम गर्न सकिन्छ। प्राध्यापक ब्लुमफिल्ड यसबारेमा सल्लाह दिँदै भन्छन्, ‘खानालाई पहिले सफा भाँडामा राख्नुहोस् र खान राखिएको प्याकेटलाई फालिदिनुहोस्। खानुभन्दा पहिले आफ्नो हात अनिवार्य धुनुहोस्,’ उनी थप्छन्, ‘खान पनि चम्चाको सहयोगले निकाल्नुहोस् र हातभन्दा चम्चा काँटाको सहयोगले खानु होस्।’

अहिलेको अवस्थामा चिसो खानाकाे सट्टा तातो र ताजा खाना मगानुहोस्। खाद्य सुरक्षासम्बन्धी निकाय खानाबाटै जोखिम कम छ यदि सही तरिकाले बनाइएको छ भने।

यद्यपि ब्लुमफिल्ड निश्चित हुनका लागि पकाउने र खानामा अतिरिक्त सावधानी अपनाउन सुझाव दिन्छन्। उनी भन्छन्, ‘मसाल या पिज्जा खानु छ भने त्यसलाई एक पटक दुई मिनेट जति माइक्रोवेवमा राख्नुहोस्।’
बिबिसीबाट अनुवादित् (विक्टोरिया गिल, विज्ञान संवाददाता)