महामारीकै बीच बढेको बढ्यै छ नेप्से, जोखिम कति?

बैंक/बिमा/सेयर

अरुण सापकोटा शुक्रबार, कात्तिक २८, २०७७ ०९:०९

फाइल तस्बिर

काठमाडौं- दसैँ अगाडि अलिअलि गरेर सुधार भइरहेको सेयर बजार दसैँ सकिएलगत्तै तीव्र गतिमा उकालो लागिरहेको छ। यही गतिमा उकालो लाग्ने हो भने अबका केही दिनमा नै नेप्से चार वर्ष अगाडिको ऐतिहासिक बिन्दुभन्दा पनि माथि जान सक्छ।

बजार एकोहोरो सुधार भइरहँदा पनि लगानीकर्ता भने सतर्क हुनुपर्छ। पुँजीबजार जोखिमको क्षेत्र मानिन्छ। यसमा हुने उतारचढाव एकदमै जोखिमपूर्ण हुन्छ। सामान्य घटबढ प्राकृतिक र स्वाभाविक मानिने सेयर बजार कुन बेला बढ्छ वा कुन बेला घट्छ भनेर किटानीका साथ भन्न गाह्रो हुन्छ।

अंग्रेजी नयाँ वर्षपछि नेपाली सेयर बजारले अहिलेसम्मकै अधिकतम बिन्दुलाई पनि उछिनेर अगाडि बढ्ने बजार विश्लेषक अम्बिकाप्रसाद पौडेल बताउँछन्। पहिला जसरी बजार घटेको छ त्यसरी नै बजार सुधार पनि भइरहेको उनी बताउँछन्।

'यसका पछाडि विभिन्न कारण छन्। नेपालको सेयर बजारमा विश्वपरिवेशले खासै असर गर्दैनथ्यो,' उनले भने, 'तर यस पटक कोभिड-१९ कारण विश्वपरिवेशले नेपाली सेयर बजारलाई पनि प्रभावित पारेको छ। नेपालको पुँजी बजार ग्लोबलाइज भैसकेको छैन। तर नेपाली बजारमा पनि ग्लोबल प्रभाव पार्न थालिसकेछ।'

अमेरिकी चुनावदेखि कोभिड-१९ को भ्याक्सिनका प्रभावकारिता दरसम्मका समाचारले नेपाली पुँजीबजारलाई प्रभाव पारेको अर्का बजार विश्लेषक निरञ्जन टिवरेवाला बताउछन्। 'पछिल्ला दिनमा विश्वका सबै पुँजीबजारले नयाँ नयाँ रेकर्ड कायम गरिरहेका छन्। अमेरिका भारतको पुँजी बजारमा नयाँ नयाँ रेकर्ड बनिरहेको छ,' उनी थप्छन्, 'जबकि ती देश कोभिडले पूरै आक्रान्त छन्।' कोभिड फैलिरहेता पनि यसले पुँजीबजारलाई खासै प्रभाव नपार्ने रहेछ भन्ने लगानीकर्ताको बुझाइले पनि बजार सुधार हुन मद्दत गरेको पौडेलको तर्क छ।

बजार सुधार हुनुको प्रमुख कारण अनलाइन ट्रेडिङ भएको विश्लेषक निरञ्जन टिवरेवाला बताउछन्। बजारमा पोजेटिभ सेन्टिमेन्ट देखिने बित्तिकै अनलाइन कारोबारका कारण लगानीकर्ताले सजिलै पहुँच पाएका छन्। यस अवधिमा केही बीमा कम्पनीको सेयर सूचीकृत भएको र ती कम्पनीको बजार मूल्य औषतभन्दा माथि पुग्यो। यसले बजार सुधार हुन थप टेवा पुर्‍याएको छ।

१० अर्ब चुक्ता पुँजी भएको नेपाल पुनर्बीमा कम्पनीमा एक कित्ता सेयरको बजारमूल्य ९ सय रुपैयाँभन्दा माथि छ। यसका साथै एउटा जीवन र तीन वटा निर्जीवन बीमा कम्पनीको आइपिओ निष्काशन भएको र ती कम्पनीको बजारमूल्य बढी भएकाले सूचक बढेको देखिएको हो। चार वटै कम्पनीको बजार मूल्य ५०० रुपैयाँभन्दा माथि छ।

पछिल्लो समयको सुधारमा यी कम्पनीहरुले अदृश्य रुपमा मद्दत पुर्याएको टिवरेवालाको तर्क छ। उनी भन्छन्, ‘बजारमा जति बिग्रिनु पर्ने थियो बिग्रिसकेकोले अब नसप्रिनुको विकल्प छैन।' अब बजार कसरी सुधार हुन्छ र कति चाँडो सुधार हुन्छ भन्ने कुरा राजनीतिक अवस्थाले निर्क्योल गर्ने उनी बताउछन्।

घट्दो ब्याजदर र पुँजीबजारप्रति लगानीकर्ताको सकारात्मक सेन्टिमेन्टका कारण पुँजी बजार बढिरहेको पौडेलले बताए। केही समयदेखि लगानीकर्ताहरु बजारमा फर्किरहेका छन्। साना ठूला लगानीकर्ताहरु आफूसँग भएको पुँजीको भरपुर प्रयोग गर्न थालिसकेकाले ४ अर्बभन्दा माथिको कारोबार भइरहेको छ।

जोखिम कति?
कोभिडले मानवीय जीवनशैलीलाई परिवर्तन गराए पनि सूचीकृत कम्पनीको वित्तीय विवरणमा खासै प्रभाव नदेखिएको विश्लेषकहरु बताउँछन्। केही कम्पनी बाहेक अधिकांश कम्पनीले नाफा सुधार गरेका छन्। नाफा घटे पनि धेरै घटेको छैन।

नेपालको पुँजीबजारमा सबैभन्दा कम जोखिम भएको विश्लेषक टिवरेवाला बताउँछन्। सूचीकृत कम्पनीका आआफ्नै नियामक निकाय छन्। नियम कानुनले बाँधिएका र नाफाको सुनिश्चितता भएका कम्पनी मात्रै सूचीकृत भएकाले लगानीकर्ता लामो समयसम्म होल्ड गरेर बस्न सक्ने उनको तर्क छ। दोस्रो बजारको सुधारबाट लाभ लिन नसके पनि लाभांशबाटै भएपनि प्रतिफल लिन सक्ने भएकाले बजारमा लगानीकर्ताको सहभागिता सधैँ हुन्छ।

वास्तविक रूपमा बजार बढेकै अनुपातमा सबै कम्पनीको सेयर मूल्य भने बढेको अवस्था छैन। विगतमा ११ सय बिन्दूमा नेप्से पुग्दा कतिपय कम्पनीको जुन मूल्य थियो, आज पनि त्यही छ। अर्कोतर्फ कतिपय कम्पनीको बजार मूल्य ११ सय अंकको सूचक हुँदाभन्दा आजका दिनमा एक दुई सय प्रतिशतले बढेको पनि छ। अहिलेसम्मको अवस्थामा राम्रा कम्पनी छानेर धैर्यता राख्न सकियो भने जोखिम नभएको पौडेल बताउँछन्।

अहिलेको सकारात्मक सेन्टिमेन्ट अझै लामो समयसम्म रहने देखिएकोले धेरै जोखिम छैन भन्ने पौडेलको दाबी छ। 'यस अवधिमा घट्ने बढ्ने तथा करेन्सन सामान्य हो,' उनी भन्छन्, 'यसबीचमा धेरै आत्तिन हुँदैन। नयाँ वर्ष २०२१ सँगसँगै नेपाली पुँजीबजार ऐतिहासिक रेकर्ड बनाउन सक्छ।'

'अर्थतन्त्रमा कोभिडको असर दीर्घकालसम्म पर्ने भएकाले अर्को वर्ष पनि अर्थतन्त्र स्लो डाउन नै हुनेमा दुविधा छैन। तर कोभिडको भ्याक्सिन आएकोले भोलिका दिनमा यसले काम गर्ने वित्तीकै हिजोका दिनमा भन्दा झन बढि राम्रो भएर जान सक्छ,' टिवरेवाला भन्छन्, 'कोभिड सँगसँगै आर्थिक गतिविधि पनि भइरहने भएकाले बजारले विस्तारै गति लिने देखिन्छ।'

उनका अनुसार अर्थतन्त्र तत्काल राम्रो हुने अवस्था छैन। तर बजार एकोहोरो बढिरहेको छ। यसले भोलिका दिनमा बजार कुनै पनि बेला तल झर्ने जोखिम पनि सँगसँगै छ।

नेपालको सेयर बजारको सबैभन्दा ठूला चार वटा क्षेत्र बैंकिङ, बिमा, जलविद्युत र होटल हुन्। बैंकिङ तरलता सहज हुँदा बजार बढ्छ। बैंकिङ तरलता साइकलमा चल्ने भएकाले यो तलमाथि भइरहेको हुन्छ। यसले बजारलाई पनि प्रभावित पार्छ। तर नेपाली सेयर बजारमा कुनै पनि कम्पनी डुब्ने अवस्थामा भने नभएको बताइन्छ।

जलविद्युत कम्पनीमा गरिएको लगानी पनि सुरक्षित रहेको लगानीकर्ता पौडेल बताउँछन्। 'अहिले निर्माणाधीन जलविद्युत आयोजना सञ्चालनमा आएपछि नेपालले जलविद्युत निर्यात हुन थाल्नेछ। यसले नेपालको अर्थतन्त्रलाई नै सुधार गर्नेछ। केही वर्षमै जलवित्युत कम्पनीले प्रतिफल दिन थाल्नेछ,' पौडेलले भने, 'त्यसैले गर्दा अहिले गरिएको लगानी कम जोखिममा छ। पर्यटन व्यवसायका लागि विमिनस्थल निर्माण भइरहेकै छ। यसले पनि केही प्रभाव पार्ने नै छ।'

अहिलेको सेयर बजार कुनै व्यक्ति वा समूहको नियन्त्रणमा नभएकाले प्रकृतिक रुपमा नै सूचक तय हुने विश्लेषकहरूको भनाइ छ।हल्लाका भरमा लगानी गर्नेभन्दा पनि बजार बुझेका लगानीकर्ताको संख्या धेरै भएकाले बजारमा अस्वभाविक उतारचढाव नहुने टिवरेवालाको विश्लेषण छ।