प्रकाश सपुतको ‘पिर’बाट निस्केको राजनीतिक तीर

संगीत

सुरसमीक्षा प्रकाश सपुतको ‘पिर’बाट निस्केको राजनीतिक तीर

डिबी खड्का शनिबार, फागुन २८, २०७८ १८:५५

काठमाडौं– वर्तमान नेपाली संगीतमा प्रकाश सपुत नयाँ सिर्जनाका लागि दर्शक–स्रोतालाई पर्खाउन सक्ने ताकत राख्ने सर्जक हुन्। आमजनको कथाव्यथा हुँदै गुज्रिने उनका हरेक सिर्जनाले मटुको भित्री तह हल्लाइ दिन्छन्।

प्रेमिल शब्दमा राजनीतिक दृष्यको अन्तरघुलनसहितको गीत ‘पिर’ शुक्रबार सार्वजनिक भएको छ। गीतका सुरुआती शब्द मात्रै सुन्दा प्रेममा वियोग बेहोरोको युवाको क्रन्दनजस्तो लाग्छ। गीतमा दोहोरीरहने शब्द (स्थायी) छः
तिम्रो मयाँले मलाई पिरदियो
कमलो मुटु, कमलो छाति चिरदियो

गीत राजनीतिक परिवर्तनका लागि लडेकाहरुको कठिन जीवनको हो। गीतबाट सपुतले ‘बाटो तर्‍यो, लौरो बिर्स्यौ’ गर्ने नेता र नेपाली राजनीतिक दललाई मीठो स्वरबाट तीतो पोखेका छन्। देशका लागि लडेकाहरुलाई परदेशिन बाध्य तुल्याउने नेपाली राजनीतिको प्रवृत्ति औंल्याएका छन्।

सुनिरहन मन लाग्ने शब्दमा हेर्दा मन थाम्न नसकिने दृष्यहरु छन्। गीत, संगीत, गायनका साथै अभिनय र निर्देशनमा समेत उनले आफूलाई अब्बल सावित गरेका छन्। फरक खालका भूमिकामा आफूलाई दुरुस्तै प्रस्तुत गर्न सक्ने खुबी भएकी अभिनेत्री सुरक्षा पन्तको उनले साथ पाएका छन्। उनले कल्पेको महिला पात्रमा पन्तको रुपान्तरण स्वभाविक बनेको छ। पन्तसँगै सपुतको स्वभाविक अभिनयले म्युजिक भिडियोलाई ‘छोटो फिल्म’को स्तरमा उकासेको छ।

म्युजिक भिडियोमा शब्द र दृष्यको संयोजनले आँखा तुरुक्क पार्ने थुप्रै ठाउँ छन्। त्यसमध्ये एउटा दृश्य आउँछ। त्यहाँ सपुतले गीत गाइरहेका छन्:
पिर बिसाउने ठावैँ पाइनँ काँ चौतारी चिनौं
मुन्छे बन्न मुस्किल भयो, के बनेर हिनौं

परदेशीएकी श्रीमतीले तीन महिनासम्म सम्पर्क नगरेको पिर बिसाउन हिँडेका छन्। त्यहाँ झन् ठूलो पिरसँग ठोकिन्छन्। जहाँ ज्यानकै दाउ लगाएर परिवर्तनका लागि सँगै युद्ध लडेकी युवती ज्यान पाल्न शरीर बेचिरहेको भेटिन्छिन्। समुन्नत देश र आदर्श समाज सपना बोकेर हिँडेका उनीहरुको विचारलाई परिस्थितिले ‘स्खलन’मा पुर्‍याएको त्यो दृष्य र ‘मुन्छे बन्न मुश्किल भयो’ भन्ने शब्दको तालमेलले मन कटक्क पार्छ।

एउटा सर्जकले महसुस गरेको पिरबाट शक्तिशाली सिर्जना सिर्जिएको छ। संयोगले त्यो थुप्रै योद्धाहरुलाई यो अवस्थासम्म पुर्‍याउने नेताहरुले ‘पिर’मा परिरहेकै बेला आएको छ। योद्धालाई म्युजिक भिडियोमा देखिएका पात्रकै परिस्थितिमा पुर्‍याउने नेताहरुलाई फेरि सत्तारोहणको पिर छ।

‘देश परिवर्तन’को पर्दा च्यातिएपछि खिइँदै गएको अमुक पार्टी र त्यसका नेता अहिले कुनैबेलाको ‘वर्गशत्रु’ पार्टीसँग सहकार्य गर्न लालायित छन्।

नजिकिँदै गरेको स्थानीय तहको निर्वाचनको वैतरणी कुनैबेला उनीहरुको नजरले ‘बुर्जुवा’ देख्ने पार्टीको पुच्छर समेतर तर्ने तयारी गर्दैछन्। यस्तो अवस्थामा गीत सार्वजनिक हुनुलाई ‘संयोग’का रुपमा लिनुपर्छ। माओवादी केन्द्रका नेता–कार्यकर्ताहरु गीतलाई राजनीतिकरण गरेर ‘पानीमाथि’को ओभानो बन्ने कोसिस त गर्लान्, तर आत्माले स्वीकार्ला त? घाइते लडाकुको पिरले पिरोल्न नै छाडेको हो भने चाहिँ भन्नु केही रहँदैन।

माओवादी सशस्त्र युद्धका घाइते योद्धाले शान्तिपूर्ण राजनीतिपछि आफैं गरिखान अनेक उपाय अपनाएका छन्। तर, उनीहरुका लागि परिस्थिति अनुकूल बनिरहेको छैन। जिउने उपायका लागि आफूलाई युद्धमा होमिन उद्धेलित गर्ने सिंहदरबार आसिनहरुसँग थुप्रैपल्ट याचना गरेका छन्। दृष्यमा देखाइएजस्तै सरकारी सवारीमा हुइँकिएको ‘कमरेड’ले सडक नापिरहेको योद्धालाई अनदेखा गरिरहेको छ।
जसलाई लक्षित गरेर गीतमार्फत् भनिएको छः
एउटै घटना कोहीलाई फाइदा, कोहीलाई भयो हानी
कतै मर्‍यो आत्मसम्मान कतै स्वभिमानी

यो गीतलाई तत्कालीन सशस्त्र युद्धका योद्धाहरुले आफ्नो कथाव्यथाका रुपमा अनुमोदन गरिदिएका छन्। जसले निश्चित पार्टीप्रति घृणाभाव फैलाउन खोजिएको आरोपबाट समेत सपुतलाई मुक्त गराउनेछ। गीत सार्वजनिक भएपछि युट्युबको कमेन्ट बक्समा सुकदेव अधिकारी नामका एकजना लडाकु लेख्छन्,‘यो परिवर्तनका निम्ति लडेको एउटा योद्धा म पनि हु। यो यथार्थ चित्रण गरेको गीति कथाले रुन बाध्य पार्‍यो। हार्दिक बधाई छ प्रकाशजी, म तपाईंको सिर्जनाको उच्च सम्मान गर्छु।’

चुनावकै बेला आएका हुनाले उक्त पार्टीका नेताकार्यकर्तालाई सत्य स्वीकार्न सहज हुनेछैन। सकेसम्म सपुतलाई हतोत्साहित नै गरेर ‘बन्द’ गराउन कोसिस गर्लान्। भन्लान्– सत्यभन्दा बढी भावना छ। गीतको स्रोत नै भावना भएकाले त्यसो भनिएमा पनि सपुतका लागि सफलता नै हो।

देशका लागि लडेकाहरुको अवस्था सपुतकै पूर्व सिर्जना ‘बोल माया’का कफिनभित्र नेपाल फर्किने पात्रको जस्तो भइरहेको छ। सिर्जनामा निरन्तरताका हिसाबले ‘पिर’ त्यही ‘बोलमाया’को नारी भर्सनउन्मुख देखिन्छ। जहाँ गायिका सम्झना भण्डारीको आवाजमा गाइएको छः
अभावले हाम्रो घाँटी अँठ्यायो
परिस्थितिले मलाई प्रदेश पठायो

पिरले घेरिएका नेपाली जनताका आँगनमा सपनाका व्यापारीहरु पुग्ने सिजन सुरु भएको छ। वैशाख ३० सिजनको सुरुवात हो। त्यसका लागि फेरि उनीहरुले जनताका पिर हरण गर्नेदेखि देशको कायापलट गर्ने गर्नेसम्मका सपना बेच्नेछन्। फेरि देशका नाममा भावुक बनाउनेछन्।

दृष्यमा बालिकाले ‘देश भनेको के हो?’ भनेर गरेको बालसुलभव प्रश्नको उत्तर गीतबाट यसरी दिइएको छः
देश भन्नु त के रैछ र चारकिल्लाको माटो
त्यै माटो नि उनको मात्रै जो छन् टाठोबाठो

आमजनलाई भावुक बनाउने राजनीतिक पार्टीहरुको ‘राष्ट्रवाद’ वा ‘देशभक्ति’का बारेमा बडो सरलभाषामा सपुतले स्पष्ट पारिदिएका छन्। आमजन र जीवनका कथा भनिरहने सपुतले गीत ‘पिर’बाट राजनीतिक तीर छाडेका छन्। यसबाट जो–जो घाइते हुनेछन्, ती चोटका लायक थिए, छन् र हुनेछन्।

हेर्नुहोस् गीत: