काठमाडौं– नेकपा एमालेले स्थानीय तह निर्वाचनका लागि हालै घोषणापत्र तयारी कार्यदल गठन गरिएको छ। कार्यदललाई चैत मसान्तभित्र घोषणापत्रको अन्तिम मस्यौदा केन्द्रीय सचिवालयसमक्ष पेस गर्ने कार्यादेश दिइएको छ।
ईश्वर पोखरेल नेतृत्वको ११ सदस्यीय कार्यदलमा रहेकी एक मात्र महिला सदस्य हुन्, प्रभा बराल। चितवनको राप्ती नगरपालिकाकी मेयर समेत रहेकी उनी एमालेको स्थानीय विकास विभागको उपप्रमुख हुन्।
२०७४ मा भएको स्थानीय निर्वाचनमा कांग्रेसका किरण भुषण ओलीलाई पराजित गरेर उनी मेयरमा निर्वाचित भएकी थिइन्। त्यति बेला बरालले ११ हजार ७१३ र ओलीले ७ हजार २९२ म ल्याएका थिए।
घोषणा पत्रलाई निर्वाचन प्रचारको महत्त्वपूर्ण औजार मानिन्छ। जहाँ पार्टी र उम्मेदवारले निर्वाचित भएपछि गर्ने काम, योजना र सपना समावेश गरिएको हुन्छ। गत स्थानीय निर्वाचनमा निर्वाचित भएकी बराल आउँदा चुनावमा पनि एमालेलाई जिताउनेगरी निर्माण गरिने घोषणापत्र तयारी समितिमा छन्। बराल आफ्नैको पाँच वर्षे कार्यकाल कस्तो रह्यो त? यहाँ केही उधिन्ने प्रयास गरिएको छ।
पहिलो कार्यकाल भएकाले समय लाग्यो
कार्यालय स्थापना गर्नेदेखि पालिका र वडा कार्यालयका आफ्नै प्रशासनिक भवन नभएकाले व्यवस्थापन गर्न समय लागेको उनी बताउँछिन्।
उनका अनुसार विद्यालय, स्वास्थ्य सेवा केन्द्र र खोप केन्द्र पनि निर्माण गरिएको छ। स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ मा टेकेर ऐन, नियम, विनियम र कार्यविधि लगायत ६४ वटा कानुन बनाइएको उनी बताउँछिन्।
‘एउटा नगरपालिका कार्यालय भवन, एक नगर सभाहल, एक अस्पताल, ७ वटा आधारभूत स्वास्थ्य चौकी, ११ वटा वडा कार्यालय र २९ वटा खोप केन्द्र निर्माण गरेका छौं’, बरालले भनिन्, ‘यस नगरपालिकामा रहेको १० प्रतिशत बालबालिका जो विद्यालय भन्दा बाहिर थिए। ती सबै बालबालिकालाई विद्यालयमा भर्ना गरेका छौं।’
यो नगरपालिकाको एउटा ठूलो समस्या भनेको चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जभित्रका वन्यजन्तुले किसानको बालीनाली नष्ट हुनु हो। त्यसैले यो समस्या हल गर्नका लागि बीचमा कंक्रिटका ठूला पर्खाल निर्माण गरिएको छ।
‘पहाडी भागका ईलाकाका बाटो पुर्याउने काम भएको छ। यसले गर्दा जनतालाई सास्ती कम भएको छ। यहाँको अर्को समस्या भनेको फोहोर व्यवस्थापन र विषादी मल हो’, उनले भनिन्, ‘यहाँको फोहोरलाई व्यवस्थापन गर्ने र त्यसलाई मल बनाउने कार्य भइराखकेको छ। अरु संघसँस्थासँग मिलेर यो कार्य अगाडि बढिराखेको छ।’
छोरी बुहारी कार्यक्रम
चितवनमा सीमान्तकृत समुदायको रुपमा रहेको चेपाङहरुको ठूलो संख्या बसोबास गर्छ। चेपाङ समुदायको फरक संस्कृति, भाषा, परम्परा छ। यो समुदायमा गरिबी र बालविवाह व्याप्त रहेको बराल बताउँछिन्।
छोरी र बुहारीहरु विद्यालय पढ्दापढ्दै पढाई छुट्नेको संख्या बढ्दो छ। यसको न्यूनीकरणका लागि छुटटै ‘छोरी बुहारी कार्यक्रम’ सञ्चालन गरिएको उनले बताइन्।
बालबालिका, बृद्धबृद्धा, विपन्न महिलाहरुका लागि नगरपालिकाले निःशुल्क सेवा प्रदान गर्ने गरेको छ। आमा र बालबालिकाको सुरक्षाका लागि ‘आमा कोष’ कार्यक्रम गरिएको बरालले जानकारी दिइन्।
‘नगरपालिका पहाडदेखि तराईसम्म फैलिएको छ। जसले गर्दा वर्षेनि पहाडका खहरे खोलाले गर्दा पहिरो जान्छ भने तराईमा बाढीको समस्या तीव्र छ। यसको न्यूनीकरणका लागि नगरपालिकाको नेतृत्वमा नै पहाडमा वृक्षारोपण र तराईमा तटबन्धन लगाउने काम गरेका छौं’, बरालले थपिन्।
चितवन अन्न भण्डारका रूपमा चिनिन्छ। यो नगरपलिकामा पनि आधिकांश नागरिक कृषिमा निर्भर छन्। यहाँबाट उत्पादन हुने तरकारी र फलफूल देशका विभिन्न ठाउँसम्म पुग्छ। नगरपाललिकाले नगर तरकारी संकलन केन्द्र र नगर फलफूल संकलन केन्द्र सञ्चालन गरेको छ। विचौलिका कारण यहाँका कृषकहकरु मारमा परेका थिए। त्यस्तै, व्यावसायिक गाईपालक कृषकलाई दूध दुहुने मेसिन वितरण गरिएको उनले बताइन्।
उनका अनुसार नगरस्तरीय आयुर्वेद अस्पताल निर्माणको काम भइरहेको छ। नगरपालिका र विभिन्न संघ–संस्थाको समन्वयमा ३ हजार ५०० भन्दा बढी युवायुवतीलाई रोजगारमुलक, उत्पादनमुलक, आयमुलक तालिम दिइराखेको उनले बताइन्।
किसानलाई निःशुल्क प्राविधिक सेवा उपलब्ध गराइएको छ। किसानका लागि सिंचाई कुलो र साना सिंचाई आयोजनामा डिपबोरिङको व्यवस्थापन गरिएको छ। उनीहरूलाई आवश्यकता अनुसार कृषि औजार उपलब्ध गराउने गरिएको बरालले बताइन्।
के के भोगिन् चुनौती?
यो पाँच वर्षको अवधिमा मेयर बराललाई अवसर र चुनौती दुवै देखा परे। उनका अनुसार नगरपालिकाभित्र भौगोलिक, सामाजिक, चेतनाका समस्या छन्। जसले गर्दा काम गर्दै जाँदा समस्या देखा पर्छन्।
उनी भन्छिन्, ‘पृतिसत्तावादी समाजको संरचनाले गर्दा हत्तपत्त विश्वास गरिहाल्दैनन्। राजनीतिकक रुपान्तरण भएजस्तै सामाजिक रुपान्तरण भएको छैन।’
तरपनि, यस्ता खालका चुनौतीलाई चिर्ने ठाउँमा पनि स्वयम् व्यक्ति भएको हुनाले यसलाई समाधान गर्नतिर लाग्नुपर्ने उनको बुझाई छ। उनी आफैंले पनि महिला भएकै कारण सहयोग नपाएको अनुभव छ।
पालिकाभित्र फरक फरक पार्टी अस्तित्वमा हुँदा पनि उनलाई कार्यसम्पादनका लागि खासै असर परेन। ‘चुनावको मैदानमा फरक दलको प्रतिनिधित्व गरे पनि निर्वाचित भइसकेपछि भने सबै जनताका प्रतिनिधि भएर काम गरेका छौं। सबैको लक्ष्य भनेको जनताको सेवा गर्नु हो। सबैले मिलेर काम गरिरहेका छौं’, बराल सुनाउँछिन्।
राज्यले नै समावेशी लोकतन्त्रको सिद्धान्तलाई अवलम्बन गरेको छ। त्यसैले राज्यका सबै तह तप्कामा हिलाको पहुँच हुनुपर्छ भन्ने उनको मान्यता छ। त्यैसले राज्यले नै व्यवस्था गरेपछि महिलाको सहभागिता स्थानीय निकायमा बढी हुने उनको विश्वास छ।
‘तर, अझै पनि खुला रुपमा महिलालाई विश्वास गरिँदैन। त्यसकारण अबको चुनावमा उपाध्यक्ष/उपमेयर पद महिलाको भन्ने सोंच हटाउनुपर्छ। अब राजनितिक रुपमा नै विद्रोह गर्नुपर्छ’, बरालले भनिन्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1751879619.webp)
-1749826086.png)
