काठमाडौं–वर्षा सुरु भएसँगै चितवनका कृष्ण सुवाल रोपाइँको तयारीमा छन्। तर, बीउ राख्ने बेलादेखि नै उनी मल नपाइनेमा चिन्तित छन्। धानका लागि मल पाउने कुरा त परै जाओस्, उनले यसअघि लगाएका मकै र तरकारीमासमेत मल हाल्न पाएका छैनन्।
रासायनिक मल अभावका कारण यसपालि ध्यानको बीउसमेत राख्न नपाएको उनको गुनासो छ। ‘यसअघि लगाएका तरकारी, मकैलगायतका बालीमा मल हाल्नेबेला भएको छ, तर सरकारसँग एक बोरा पनि मल स्टक रहेनछ’, उनी भन्छन्।
हरेक वर्ष सरकारले कृषिलाई प्राथमिकतामा राखेको घोषणा गर्ने गरे पनि किसानले चाहिएको बेला एक बोरा मलका लागि भौंतारिनुपर्ने बाध्यता रहेको उनको भनाइ छ। ‘जतिबेला खेतमा मल हाल्ने समय आउँछ, तब सरकारसँग एक बोरा पनि मल स्टक हुँदैन। कृषिलाई प्राथमिकतामा राखेर बजेट ल्याइएको भने पनि हामी किसान मलकै लागि भौंतारिनुपरेको छ।’
सरकारले चालू आवको बजेटमार्फत् मल खरिदका लागि १५ अर्ब रुपैयाँ छुट्याएको थियो। आगामी आर्थिक वर्षका लागि पनि सोही परिमाणमा बजेट विनियोजन भएको छ। यतिबेला चितवनका किसानलाई धानको बीउ, तरकारी तथा अन्य बर्खेबालीका लागि मल आवश्यक छ। ‘रासायनिक मल नहाली हुँदैन। तर, भनेको समयमा कहिल्यै मल पाइँदैन। मल नपाएपछि बाली सप्रिने त कुरै भएन। बर्खाभरिको मिहिनेत खेर जान्छ’, उनी भन्छन्।
‘हुर्किँदै गरेका मकैले मल खोजिरहेका छन्। यस्तै धानको बीउ पनि रोपाइँसम्म तयार पार्नका लागि मल आवश्यक पर्छ। तर, मल नहुँदा अन्योलमा छौं’, उनी थप्छन्। सरकार परिवर्तन हुनेबित्तिकै किसानका समस्या सम्बोधन गर्ने प्रतिबद्धता जाहेर हुन्छ। तर, सम्बन्धित मन्त्री नै जिम्मेवार नहुँदा किसानले जहिल्यै मल अभावको सामना गर्नुपर्छ।
बैशाखदेखि नै किसानले मलको व्यवस्था गर्न माग गरेका थिए। तर, अहिलेसम्म सरकारले बाहिरबाट मल ल्याउन सकेको छैन। न त आन्तरिक उत्पादन नै।
असारको पहिलो सातासम्म पर्याप्त मल आउँछ : कृषि मन्त्रालय
किसान मलको अभाव हैरानी खेपिरहेका बेला कृषि मन्त्रालयले भने असार पहिलो सातामै पर्याप्त मात्रामा मल आउने दावी गरेको छ। मन्त्रालयका प्रवक्ता प्रकासकुमार सञ्जेलका अनुसार असारको पहिलो सातासम्म माग बमोजिमको मल आइसक्नेछ।
अहिले ग्लोबल टेन्डरको ४२ हजार मेट्रिक टन मल आउने क्रममा छ। २२–डीएपी ३० हजार मेट्रिकटन युरिया मल आउने क्रममा रहेको सञ्जेल बताउँछन्। डीएपी कोलकाताबाट वीरगञ्जबाट एक दिनको फरकमा २५ हजार मेट्रिक टनका दरले आइरहेको उनले बताए।
यो मल साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेशनले ल्याउन लागेको हो। यसैगरी, युरिया मल ३० हजार मेट्रिक टन इन्डोनेसियाबाट जुन १० सम्ममा भारतको हल्दिया बन्दरगाह हुँदै नेपालमा आउने क्रम रहेको उनले बताए। यसरी ल्याइँदै गरेको मल जेठको अन्तिम हप्तादेखि असारको पहिलो हप्तासम्म नेपाल आइपुग्ने उनको भनाइ छ।
भारत सरकारसँग नेपालले जिटूजीमार्फत् ल्याउने तयारी गरिरहेको मलको लागि पनि नेपाल सरकारको कृषि सामग्री कम्पनी र भारत सरकारको राष्ट्रिय केमिकल एण्ड फटिलाइजर्स कम्पनीबीच मल ल्याउने सम्झौता केही दिनमा टुंगो लाग्ने सञ्जेल बताउँछन्। तर, भारतबाट जिटूजीमार्फत् कति मल आउँछ भनेर टुंगो नलागेको उनको भनाइ छ।
उनी भन्छन्, ‘सरकारले माग गरेको १ लाख ५० हजार मेट्रिकटन हो। अब कति मल पठाउने भनेर सम्झौता आज वा भोलिमा टुंगो लाग्छ। यसमा सबै मल एकै पटक आउने सम्भावना न्यून छ। कमर्सियल एग्रिमेन्ट भएपछि टुंगो लाग्छ।’ यसरी सझौता भएर आएको मल नेपाल आइपुग्न १५ दिनमात्र लाग्ने उनको भनाइ छ।
अहिले पनि सरकारसँग डीएपी पर्याप्त मात्रामा छ। युरिया मलमात्र अभाव रहेको उनले बताए। अहिले सरकारसँग १४ हजार मेट्रिक टन डीएपी र ३०० मेट्रिकटन युरिया स्टक रहेको छ। अहिले मलको माग एक लाखदेखि एक लाख ५० हजार मेट्रिकटन मलको माग रहेको मन्त्रालय श्रोत बताउँछ।
किन हुन्छ बर्सेनि मल अभाव?
सरकारले अनुदानको बजेटलाई प्रभावकारी बनाउन नसक्दा किसानले समयमा मल पाउँदैनन्। यो समस्या यसपटक मात्र होइन, वर्षौंदेखि चलिआएको छ। किसान सुवाल भन्छन्, ‘हामी हरेकपटक समस्या लिएर सरकारसँग जान्छौं। तर, सरकारले कहिले पनि किसानको समस्या सुन्दैन। कमिसन पाउने ठेक्केदारले समयमै मल ल्याउँदैनन्। ठेकेदारले नै मल नल्याएपछि हामीले कहाँबाट पाउनु?’
यसैगरी, कृषि मन्त्रालयमका प्रवक्ता सन्जेल भन्छन्, ‘मल वितरण प्रक्रिया गाउँसम्म प्रभावकारी बन्न सकेन। सोही कारण पनि बर्सेनि यस्तो समस्या आइरहेको हो। मल अभाव हुन्छ भनेर महँगोमा बिक्री गर्न व्यापारीले पहिले नै स्टक राख्ने गर्छन्। यसले पनि सिजनको बेला किसानले मल पाउँदैनन्। मल अभावको अर्को कारण वितरण गर्दा सबै ठाउँमा ध्यान नुपग्नु पनि हो।’
जिम्मेवारी लिएका ठेकेदारले समयमै मल खरिद नगरिदिँदा पनि समयमै किसानले मल नपाउने गरेको उनको भनाइ छ। कहिले मल खरिद गर्न नै नपाउने त पाएको बेला पनि ठेकेदारले ढिलाइ गर्दा किसानसम्म मल पुग्न नसक्ने गरेको कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडका एक अधिकारी बताउँछन्।
ती अधिकारीले भने, ‘सरकारले जुन प्रकारको योजना बनाएर मल खरिद गर्न बजेट निर्धारण गरेको थियो। त्याे मूल्यभन्दा महँगो मूल्यमा हामीले खरिद गरेर ल्याउनुपर्छ।’
अन्तर्राष्ट्रिय बजारमै मल अभाव रहेको उनको भनाइ छ। चीनबाट ५० प्रतिशतसम्म मल आयात गर्ने गरिए पनि पछिल्लो समयमा चीनले निर्यात बन्द गरेपछि नेपालमा समस्या भएको उनले बताए।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1751879619.webp)
-1749826086.png)
