झापा- ३ स्थलगत: गोलधाप चोक जहाँ भइरहन्छ राजा फाल्ने र ल्याउनेको बहस

निर्वाचन विशेष

डिबी खड्का मंगलबार, कात्तिक १५, २०७९ ०७:२६

गोलधाप चोकमा रहेको चिया पसल, जहाँ बिहानदेखि बेलुकीसम्मै स्थानीयहरु चिया पिउँदै राजनीतिक गफमा झुम्मिएका हुन्छन्। तस्बिर: निमेषजंग राई/नेपाल लाइभ

झापा– झापा क्षेत्र नम्बर ३, गोलधाप चोकको दक्षिणतिर एउटा चिया अड्डा छ। जहाँ बिहानदेखि बेलुकीसम्मै बाक्लो उपस्थिति रहन्छ। स्थानीयहरु त्यहाँ जम्मा भएर चियाको भन्दा बढी ‘बात’को उफानमा रमाउँछन्। केही दिनअघि हामी पुग्दा पनि त्यहाँ जमघटको निरन्तरता थियो।

राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा)का अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देन त्यहीँका स्थानीय हुन्। हामीलाई उनको घर जानु थियो। त्यही जमघट नजिक पुगेर घर जाने बाटो सोध्यौं। चिया जमघट समूहका एक जनाले सुरुमै ठट्टा गरे, ‘हामी त राजा फाल्ने मान्छे, तपाईंले राजा ल्याउँछु भन्नेको घर सोध्नुभयो।’

हामी हाँस्यौं। उक्त समूह पनि मच्चिएर हाँस्यो। त्यसपछि स्थानीय गोपालप्रसाद चुँडालले बाटो पहिल्याइदिए, ‘यही बाटोबाट दक्षिण लाग्नुभयो भने दुई मिनेटमा पुगिन्छ।’

अर्कोले थपे, ‘जुन घरमा पर्खाल देख्नुहुन्छ। त्यही घरमा छिर्नुहोला।’

दोस्रो व्यक्तिको संकेत हाम्रा लागि लाभदायी सावित भयो। एमालेको समर्थनमा झापा- ३ का उम्मेदवार रहेका लिङ्देनसँग अन्तर्वार्ता गरेपछि हामी फेरि त्यही चोक फर्कियौं। त्यही पसलमा एकछिन चिया-चमेना खाएर बस्ने निधो भयो। त्यस क्रममा उक्त समूहसँगै गफियौं।

उक्त समूहको ‘नेतृत्व’ अघि ठट्टा गर्ने चुँडालले नै गरिरहेका थिए। चुनावी हावाले छोइसकेकाले कुराकानीको केन्द्र त्यही थियो। उमेरले ६० पार गरिसकेकाहरुको समूहले हाम्रो घर-गाउँ सोध्यो। काम-काज सोध्यो। हामीले बतायौं। फेरि उनीहरु आफ्नै कुरामा मस्त भए।

त्यही समूहका टीकाप्रसाद पौडेलले यसपल्ट ‘संविधान लेख्ने (सत्ता गठबन्धनका तर्फबाट कांग्रेसका उम्मेदवार कृष्णप्रसाद सिटौला)’ लाई जसरी पनि जिताउनुपर्ने कुरा राखे।

चुँडालले थपे, ‘ज्यानमारा माओवादीलाई हेलिकोप्टरमा ल्याएर गिरिजाप्रसादकोमा पसारो। नत्र अहिलेसम्म कति मर्थे होलान्?’

पौडेलले थपे, ‘राजा ल्याउँछौं भन्छ, तीनटा सिट तालमेल गर्छ। अब पत्याइँदैन।’ पौडेल २०७४ को निर्वाचनमा एमाले थिए। त्यसैले भोट लिङ्देनलाई गयो। यसपल्ट एकीकृत समाजवादीतिर लागेका रहेछन्। त्यसैले विरोध गरिरहेका छन्।

कुराकानीका क्रममा चुँडालले ‘भाइहरुलाई एउटा कुरा भन्छु’ भनेर सबैलाई शान्त रहन भने। हाम्रो ध्यान उनीतिर आकृष्ट भयो।

तत्कालीन गृहमन्त्री सिटौलाले कास्कीको सिकलेसबाट विद्रोही माओवादीका कमान्डर पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई हेलिकोप्टरमा राखेर बालुवाटार ल्याएको सबैलाई अवगत नै छ। त्यो बाहेकको ‘विशेष सूचना’ सुनाउन अघि बढे उनी।

सिटौलाको गृह क्षेत्रका बासिन्दा चुँडालले सिटौलाकै कारण प्रचण्ड शान्ति प्रक्रियामा आएको र युद्ध रोकिएको कुरामा जोड दिए। त्यसलाई प्रमाणित गर्ने दावी पेस गरे, ‘एक भाइकी छोरी प्रचण्डकी बुढी रहिछिन्, अर्को भाइकी छोरी सिटौलाकी बुढी। उनीहरु साढुदाइ र साढुभाइ। दिदीबहिनीले आफ्ना बुढाहरुलाई धेरै दबाब दिए। कोही जान सकेनन्, सिटौलाले गएर ल्याए।’

‘सारीको साइनो’ले शान्ति प्रक्रिया अघि बढाएको उनको दाबीमा उपस्थितहरुबाट काउन्टर आएन।

हामीले ‘ए हो?’ भन्यौं।

यसरी गणतन्त्र ल्याउने क्रममा ‘सारथि’ बनेका सिटौलाको निर्वाचन क्षेत्रमा अहिले राप्रपा झांगिएको छ।

२०७४ को निर्वाचनमा माओवादीले समेत राजावादी लिङ्देनलाई भोट हालेपछि सिटौलाले चुनाव हारे।

यो क्षेत्रमा पर्ने पालिकाका वडाहरूमा दलहरूका वडाध्यक्षका उम्मेदवारले प्राप्त गरेको मतलाई विश्लेषण गर्दा राप्रपा यसपल्ट दोस्रो ठूलो दल देखिन्छ। राप्रपाबाट वडाध्यक्षका उम्मेदवारहरुले २१ हजार १५९ मत ल्याएका छन्। कांग्रेसका वडाध्यक्षका उम्मेदवारले २६ हजार ९२१ मत प्राप्त गरेका छन्।

तेस्रो नम्बरमा रहेको एमालेका वडाध्यक्षका उम्मेदवारले २० हजार ११३ मत प्राप्त गरेका छन्। नेकपा माओवादी केन्द्रले ६ हजार ६८८ र स्वतन्त्र लगायत अन्य दलले ३ हजार ३७३ मत प्राप्त गरेका छन्।

यो मत परिणामअनुसार लिङ्देन अहिले पनि बलिया छन्। एमाले र राप्रपाको मत जोड्दा ४१ हजार २ सय ७२ मत हुन्छ। कांग्रेस, माओवादी केन्द्र र स्वतन्त्रसहित साना दलको मत जोड्दा समेत ३६ हजार ९ सय ८२ मात्रै हुन्छ।

२०६४ सालको संविधान सभाको चुनावमा राप्रपाले जम्मा ४६ भोट पाएको त्यहाँ उपस्थितमध्ये एकले उल्लेख गरे।

‘त्यसो भए अहिले कसरी लिङ्देन यो क्षेत्रमा झन्-झन् शक्तिशाली बन्दैछन् त?,’ हामीले राय बुझ्न खोज्यौं।

एक जनाले भने- जातीय भोट आउँछ नि।

आफूलाई कट्टर कांग्रेसी बताउने ढकालले लिङ्देनको व्यक्तित्वको प्रशंसा गरे, ‘पढेको छ। डिग्री गरेको छ रे। भलाद्मी छ।’

पौडेलले थपे, ‘बाठो छ। आदिवासी जनजातिकहाँ पुग्दा किराँत भनेर भोट माग्छ। बाहुनकहाँ गएर हिन्दू संस्कार र संस्कृति मास्नेहरु विरुद्ध उठेको भनेर भोट माग्छ। भन्छ- बाहुन (सिटौला) भएर के गर्नु धर्म नासे।’

आफूलाई लिङ्देनको ‘क्लासमेट’ बताउने अर्का एक व्यक्ति भने रिसाएका रहेछन्। पोहोरसम्म लिङ्देनलाई सघाएका उनी भन्छन्, ‘जम्मा तीन सिटमा तालमेल गरेर राजा ल्याउने कुरा अब पत्याइन्न। यसपल्ट भोट हालिन्न।’

झन्डै एक घन्टा हामी गफिएर बस्यौं। अर्कोपट्टि उमेर ३० वरपर रहेका सचिन राई सुनिबसेका रहेछन्। उनी लिङ्देनका कट्टर समर्थक रहेछन्। त्यसैले ‘गणतन्त्रवादी बुढा’हरुको समूहमा मिसिन चाहेनछन्। चियाको बिल तिर्न जाँदा उनले बोलाएर भने, ‘उहाँहरु हाम्रो गहना हो। सम्मान गर्नुपर्छ। तर कुरा पत्याइहाल्नु हुँदैन।’

उनले बयोवृद्धहरुको सदिक्षा सिटौलाप्रति नै रहेको बताए। ‘यही चोकमा बहस गर्ने हो। चुनावको दिन भोट हाल्न जानुहुन्छ कि हुन्न थाहा छैन,’ उनले बाटो छेउमा पुगेर भने, ‘स्थानीय तहको निर्वाचनमा पनि राप्रपाले नै कांग्रेसको भागमा छुट्याएको मत समेत आएन। बुझ्दै जाँदा बुढाहरु भोट हाल्नै गएनछन्।’

देशभर प्राय: पाका व्यक्ति राप्रपामा देखिन्छन्। तर उक्त क्षेत्रको माहोल फरक रहेछ। पाकाहरु मात्रै सिटौलातिर, धेरै युवाहरु लिङ्देनतिर। अरु त भइगए, आफ्नै छोरा पनि लिङ्देनको समर्थक रहेको कट्टर कांग्रेसी बताउने चुँडालको गुनासो थियो।

स्थानीय युवामाझ लिङ्देन लोकप्रिय हुनुको कारण घुलमिल हुन सक्ने उनको स्वभाव रहेको राईले बताए। स्थानीयका अनुसार सिटौला केन्द्रीय राजनीतिमा बढी समय बिताउने भएकाले नयाँ पुस्ताका मतदातासँग दोहोरो सम्बन्धको अभाव छ। लिङ्देनले धेरै समय त्यहीँ बिताएकाले उनी परिचित छन्। त्यसैले लिङ्देन सिटौलाका लागि चुनौती बनेका हुन्।

सिटौला अहिले आफ्नै निर्वाचन क्षेत्रमा केन्द्रित छन्। त्यहाँ उनी गणतन्त्र छाडेर राजतन्त्रका पक्षधरलाई भोट हाल्न नमिल्ने बताइरहेका छन्। यो निर्वाचन व्यवस्थाको रक्षाका लागि भएकाले इमान्दारिताका साथ सत्ता गठबन्धनका उम्मेदवारलाई मतदान गरेर विजयी गराइदिन आग्रह गरिरहेका छन्।

पछिल्ला गतिविधिले गर्दा व्यवस्थाप्रतिको वितृष्णा र मुख्य राजनीतिक दलका नेताहरुप्रतिको आक्रोश यहाँ पनि देखिन्छ। राई प्रश्न गर्छन्, ‘जंगलमा हतियार सहित पक्राउ गरेर बुझाइएको अपराधी एउटा नेता (सिटौला)को फोनकलबाट छुट्न सक्ने कस्तो संविधान बनाएको? सुडान घोटालामा प्रहरी वा कर्मचारी दोषी ठहरिने, तर त्यसको नाइके गृहमन्त्रीलाई नछुने कस्तो व्यवस्था ल्याएको?’

यति सुनिसकेपछि हामी त्यहाँबाट बाहिरियौं। गोलधापमा मंसिर ३ सम्म राजतन्त्र फाल्ने र ल्याउने चाहनेबीचको बहस जारी रहनेछ। राजतन्त्र फाल्न सक्रिय भूमिका खेलेका सिटौला र फिर्ता गर्छु भन्नेहरुको नेतृत्वमा रहेका लिङ्देनबीचको प्रतिस्पर्धा रोचक देखिन्छ। दुवैतिर गठबन्धन भएको झापा- ३ को नतिजामा यही अजेन्डाकै बहसले कायापलट ल्याउने सम्भावना भने कमै छ।