समानुपातिकमा ३ जना पुरुष छनौट गर्दा कांग्रेसमा चलेको रस्साकस्सी: इतर समूहबाट कसरी अटाए परियार?

निर्वाचन विशेष

नवीन झा सोमबार, मंसिर २६, २०७९ २०:१९

काठमाडौं– प्रतिनिधि सभाको समानुपातिकतर्फ ३२ सिट पाएको कांग्रेसले २९ महिला र ३ जना पुरुषको नाम निर्वाचन आयोगलाई बुझाइसकेको छ। तर, ३ जना पुरुषको नाम छनौटका लागि चलेको रस्साकस्सीलाई लिएर भने कांग्रेसमा अहिले पनि ‘चर्चा–परिचर्चा’ जारी छ।

प्रत्यक्षबाट निर्वाचित ५७, सामानुपातिकका ३२ र राष्ट्रिय सभाका १० जना गरी कांग्रेसबाट संघीय संसद्‌मा प्रतिनिधित्व गर्ने सांसदको संख्या ९९ पुग्यो। संघीय संसद्‌मा प्रत्येक दलबाट अनिवार्य रुपमा १ तिहाई महिलाको प्रतिनिधित्व हुनुपर्ने प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचन ऐन २०७४ को व्यवस्थाअनुसार कांग्रेसले संघीय संसद्‌मा महिलाको संख्या ३३ पुर्‍याउनुपर्ने भयो। राष्ट्रिय सभामा ३ जना महिला पहिल्यै थिए भने प्रत्यक्षतर्फ १ जना सीता गुरुङ, तेह्रथुमबाट निर्वाचित भएकी थिइन्।

समावेशी सिद्धान्तको अनिवार्य पालना गर्दा कांग्रेसले ३२ सिटमा आदिवासी जनजातिबाट ९, खस आर्यबाट १०, थारुबाट २, दलितबाट ५, मधेसीबाट ५, मुस्लिमबबाट १ जना समेट्नुपर्थ्यो। संघीय संसद्‌मा महिलाको संख्या ३३ पुर्‍याउनलाई २९ जना समानुपातिकबाटै छान्नुपर्ने बाध्यात्मक अवस्था बन्यो। जसअनुसार पुरुष ३ जना मात्रै समेट्न सकिन्थ्यो। जबकि, पुरुषतर्फ ६ जनालाई ‘जसरी पनि’ समेट्नुपर्ने दबाब पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवालाई थियो।

कांग्रेसले समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीतर्फका ११० जना उम्मेदवारको बन्दसूची निर्वाचन आयोगमा बुझाउँदा केही प्रभावशाली नेता (पार्टी पदाधिकारी समेत)को नाम समावेशी समूह (कलस्टर)को पहिलो नम्बरमा राखिएको थियो। पार्टी प्रवक्ता प्रकाशशरण महत खस–आर्य समूहको पहिलो नम्बरमा थिए। यस्तै, गोपालमान श्रेष्ठ आदिबासी जनजाति, विमलेन्द्र निधि मधेसी, जीवन परियार दलित, फरमुल्लाह मन्सुर मुस्लीम र योगेन्द्र चौधरीको नाम थारु तर्फको १ नम्बरमा थियो।

निर्वाचन आयोगले समानुपातिक तर्फको मतगणना सकेर, दलहरुले प्राप्त गरेको मत र सिट संख्या निर्धारण गरी समावेशी समूहबाट पठाउनुपर्ने सम्मेदवारको संख्यासहित खुलाएर बिहीबार दलहरुलाई पत्र काटेको थियो। समानुपातिकतर्फको नामहरु बुझाउन आयोगले दलहरुलाई ३ दिन (शनिबार) सम्मको समय दिएको थियो। कांग्रेसले शनिबार अबेर राति समानुपातिक तर्फका नामहरु आयोगमा बुझायो।

समेट्नैपर्ने भनिएका ६ जना पुरुष नेताहरुको नाममध्येबाट कांग्रेसले ३ जना मात्रै नेताको नाम समेटेर निर्वाचन आयोगमा बुझाएको छ। पुरुषतर्फबाट पार्टी प्रवक्ता महत, सहमहामन्त्री समेत रहेका परियार र निधिको नाम समानुपातिक सांसदका लागि सिफारिस भएको छ।

इतर समूहको चर्को दबाबपछि अटाएका परियार
निर्वाचन आयोगले पत्र काटेपछि बिहीबार नै सभापति देउवाले समानुपातिक उम्मेदवार छनौटका लागि आफूनिकट नेताहरुसँग छलफल गरेका थिए। देउवानिकट नेताका अनुसार बिहीबार नै समानुपातिकमा समेटिने उम्मेदवारको सूची लगभग फाइनल भएको थियो। तर पुरुषतर्फ कसलाई राख्ने र हटाउने भन्ने विषयमा भने शुक्रबार र शनिबार अबेरसम्म पटक पटक छलफल भए।

पुरुषतर्फ पार्टी प्रवक्ता महतलाई देउवाले जसरी पनि समेट्नुपर्ने गरी प्राथमिकता निर्धारण गरेका थिए। १४औं महाधिवेशनमा पार्टी सभापतिमा प्रतिस्पर्धा गरेका, तर दोस्रो चरणमा आफूलाई समर्थन गरेका कारण देउवाले विमलेन्द्र निधिलाई पनि ‘गुन’ तिर्नुपर्ने थियो। तेस्रो जनाका लागि भने देउवाकै समूहबाट गोपालमान श्रेष्ठ र फरमुल्लाह मन्सुरको बलियो दाबेदारी थियो।

बिहीबार राति बालुवाटारमा भएको छलफलपछि समानुपातिकमा पठाउने सूची निर्धारण भइसकेको थियो। प्रकाशशरण महत, विमलेन्द्र निधि र गोपालमान श्रेष्ठको नाम फाइनल भइसकेको थियो। तर, इतर पक्षबाट खेप्न नसकिने दबाबपछि आएपछि जीवन परियारको नाम समावेश भएको देउवा निकटकै एक नेताले नेपाल लाभइलाई जानकारी दिए।

शनिबार केन्द्रीय कार्यसम्पादन समितिको बैठकअघि शुक्रबार साँझ देउवाले पार्टीका महामन्त्रीद्वय गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्मालाई छलफलका लागी बालुवाटार डाके। महामन्त्रीद्धय संगको छलफलपछि देउवाले नेता शेखर कोईरालासंग पनि वालुवाटारमै छलफल गरे। देउवासंगको छलफलका क्रममा महामन्त्रीद्वय र कोइरालाले समानुपातिक नाम छनाट गर्दा पार्टीका पदाधिकारीलाई पाखा नलगाउन सुझाव दिए।

समानुपातिकका सांसद टुंग्याउने विषयमा भएको छलफलमा सहभागी केन्द्रीय सदस्य अर्जुन नरसिंह केसीका अनुसार पार्टी पदाधिकारीलाई प्राथमिकता दिन भनेर पटक–पटक देउवालाई सुझाव (दबाब) दिइएको थियो।

‘हामीले पदाधिकारीलाई समेट्नुपर्छ। कसैलाई अन्याय गरिनु हुँदैन भनेर पटक पटक सभापतिजीलाई भनेका हौं। सबै उम्मेदवारका सन्दर्भमा हामीले भनेको कुरा भन्दापनि देउवाजीले आफ्नो ढंगले निर्णय गर्नुभो,’ केसीले नेपाल लाइभसँग भने।