दलहरूको ‘सामूहिक कमाई’ लाई बाँड्न समानुपातिकमा नयाँ मापदण्ड

राजनीति

ईश्वर बराल मंगलबार, भदौ १४, २०७९ २०:५५

काठमाडौं– मंसिरमा हुने निर्वाचनलाई लक्षित गरेर दलहरूले उम्मेदवार छनोटको मापदण्ड सार्वजनिक गरिरहेका छन्।

प्रमुख दलहरू नेकपा (एमाले) र नेपाली कांग्रेसले उम्मेदवार सिफारिसका लागि मातहतमा परिपत्र गरिसकेका छन्। यी दलहरूले आसन्न निर्वाचनलाई लक्षित गरेर विशेष गरी समानुपातिक प्रणालीमा नयाँ मापदण्ड अघि सारेका छन्।

जसअन्तर्गत अघिल्लो निर्वाचनमा समानुपातिकबाट निर्वाचित सांसदलाई फेरि उम्मेदवार सिफारिस नगर्न परिपत्र गरेका छन्।

एमालेले समानुपातिक मतलाई ‘सामूहिक कमाई’ भएको भन्दै नयाँलाई अवसर दिनुपर्ने भनेको छ भने कांग्रेसले पनि २०७४ मा निर्वाचितलाई नदोहार्‍याउन परिपत्र गरेको छ।

एमालेले ‘समानुपातिक मत’ भनेको पार्टीको लोकप्रियतामा प्राप्त हुने भएकोले समानुपातिक मत ‘सामूहिक कमाई’ बन्दसूची तयार गर्दा ‘सबै मिलेर कमाउने र दामाशाहीमा वितरण गर्ने’ भन्ने पक्षलाई ध्यान दिइनुपर्नेमा जोड दिएको छ।

त्यसैले समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीबाट हुने प्रतिनिधित्वमा एकचोटी अवसर पाएकालाई दोहोर्‍याउन नहुने मापदण्ड तय गरेको हो।

पार्टीको पछिल्लो निर्णयले चालू संसद्‌मा रहेका समानुपातिकका सांसद र एकचोटी समानुपातिक सांसदमा निर्वाचित भएकाहरू अब दोहोरिन नपाउने भएका छन्।

नेकपा एमालेबाट २०७४ को निर्वाचनमा ३० जना सांसद समानुपातिकबाट निर्वाचित भएका थिए। केही अनुहार विल्कुल नयाँ छन् भने केही अघिल्ला निर्वाचनमा पनि यही माध्यमबाट सांसद भएका थिए। अझ केही सांसद भने विगतमा प्रत्यक्ष निर्वाचनबाट निर्वाचित भइसकेका पनि छन्।

आशा कुमारी विक, तुलसी थापा, कुमारी मेचे, गोमा देवकोटा, नविना लामा, निरुदेवी पाल, बिमला विक, मनकुमारी जिसी, मायादेवी न्यौपाने, मैनाकुमारी भण्डारी, रेखा कुमारी, विनाकुमारी श्रेष्ठ, विमला विश्वकर्मा, विष्णु शर्मा, सरिताकुमारी गिरी, सरीता न्यौपाने, सुजिता शाक्य लगायतका सांसदहरू पहिलो चोटी समानुपातिक प्रणालीबाट संसदीय यात्रा गरेकामध्ये हुन्।

यस्तै, गंगा चौधरी (सत्गौवा) २०७० को निर्वाचनमा, जुली कुमारी महतो, थममाया थापा, मोतीलाल दुगड, राधा कुमारी ज्ञवाली, विन्दा पाण्डे, शान्ता चौधरी, शान्तिमाया तामाङ पाख्रीन लगायतका सांसदहरू ०६४ को निर्वाचनमा समानुपातिकबाट सांसद बनिसका थिए। विजय सुब्बा २०४८ र ५६ मा निर्वाचित थिए भने मोहन बानियाँ २०७० निर्वाचनमा प्रत्यक्ष निर्वाचित हुन्।

कांग्रेसको खुकुलो मापदण्ड

यता, नेपाली कांग्रेसले भने एमालेकोभन्दा केही खुकुलो मापदण्ड तयार पारेको छ। नेपाली कांग्रेसले पनि उम्मेदवार सिफारिस गर्न गरेको परिपत्रमा २०७४ को निर्वाचनमा मात्र प्रतिनिधि सभा सदस्य र प्रदेश सभा सदस्य पदमा समानुपातिकतर्फबाट निर्वाचित भएको व्यक्तिहरूलाई आसन्न निर्वाचनमा समानुपातिकतर्फको निर्वाचित भएकालाई यसपटक उम्मेदवारमा सिफारिस नगर्न भनेको छ।

२०७४ को निर्वाचनमा कांग्रेसका ३९ जना सांसद समानुपातर्फबाट निर्वाचित भएका छन्। अतहर कमाल मुसलमान, उमा रेग्मी, उमेश श्रेष्ठ, कर्मा घले, किशोर सिंह राठौर, चित्रलेखा यादव, जीप छिरिङ लामा, डिला संग्रौला, दिलेन्दप्रसाद बडू, दिव्यमणि राजभण्डारी, नमिताकुमारी चौधरी, नगेन्द्र कुमार, पद्यनारायण चौधरी, पार्बता डी.सी, प्रकाश रसाईली, प्रमिला राई, बालकृष्ण खाण, विनोद चौधरी, बिमला नेपाली, महेन्द्रकुमारी लिम्बु, मानबहादुर विश्वकर्मा र मिनबहादुर विश्वकर्मा समानुपातिकबाट संसद्‌मा आएका हुन्।

यस्तै समानुपातिकबाट सांसद् बन्नेमा कांग्रेसका मिना सुब्बा, मिनाक्षी झा, मीना पाण्डे, मोहनप्रसाद पाण्डे, रंगमती शाही, रामबहादुर विष्ट, लक्ष्मी परियार, लालकाजी गुरूङ्ग, बहादुरसिंह लामा, सत्यनारायण शर्मा, सरसव आरा खान, सीतादेवी यादव, सुजता कोइराला, सुजता परियार, सुवर्ण ज्वारचन, स्मृति नारायण चौधरी, हिरा गुरूङलगायत रहेका छन्।

एमालेले र कांग्रेसले यो मापदण्ड अघि सार्दै गर्दा चालू संसद्‌मा समानुपातिकबाट निर्वाचित सांसदहरूले खेलेकाे महत्वपूर्ण भूमिकालाई अर्को निर्वाचनपछि पनि यही भूमिकामा ल्याउन भने प्रत्यक्षबाट निर्वाचित भएर आउने स्थिति बनाउनुपर्ने हुन्छ। पार्टीहरूले संवैधानिक व्यवस्थालाई पूर्ण गर्न ३३ प्रतिशत महिलाको संख्या समानुपातिक प्रणालीबाट पूरा गराइरहेका छन्।

यता, यो व्यवस्थाको मुख्य सूत्रधार भन्ने गरेको माओवादी केन्द्रले अहिलेसम्म यस विषयमा केही घोषणा गरेको छैन। २०६४ पछिको तीनवटा निर्वाचनमा सहभागी भएको यो दलका चालू संसदमा अधिकांश सांसद पुरानै अनुहार रहेका छन्।

रोचक त के छ भने सभामुख, उपसभामुख र प्रत्यक्षबाट निर्वाचित भइसकेका सांसदहरूले समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीको माध्यमबाट संसद् यात्रा गरेका छन्।

वर्तमान संसदमा माओवादीका १७ जना सांसद समानुपातिकबाट निर्वाचित भएका छन्। जसमध्ये बोधमायाकुमारी यादव, रामकुमारी चौधरी, चाँदतारा कुमारी, चुडामणी खड्का र ईन्दुकुमारी शर्मा नयाँ अनुहार हुन्।

बाँकी पुरानै अवसर पाएकाहरूको प्रतिनिधित्व रहेको छ। अन्य सांसदहरूमा, अञ्जना विशंखे, अमृता थापा, ओनसरी घर्ति, जयपुरी घर्ती, दिल कुमारी, दुर्गाकुमारी विश्वकर्मा, धर्मशीला चापागाईं, पूर्णाकुमारी सुवेदी, यशोदा गुरुङ सुवेदी, रेखा शर्मा, शशी श्रेष्ठ र सत्या पहाडी हुन्।

मुख्य तीन दलको आंकडाले समानुपातिक प्रणालीमा बोलवालाको दबदबा रहेको देखाउँछ। आसन्न निर्वाचनलाई लक्षित गरेर कांग्रेस र एमालेको नयाँ मापदण्डले नयाँ अनुहारले अवसर पाउने त देखिन्छ तर समानुपातिकबाटै महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका सांसदलाई दलले प्रत्यक्षबाट जित्ने वातावरण बनाउनुपर्ने देखिन्छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।