देउवा भर्सेस परिवर्तन पक्षधरको प्यानल : कुन बाटो रोज्लान् कांग्रेसजन?

महाधिवेशन विशेष

डिबी खड्का शनिबार, मंसिर २५, २०७८ २१:०६

काठमाडौं– नेपाली कांग्रेसको १४औं महाधिवेशनको केन्द्रीय सन्देश छ- उत्साह, एकता र रुपान्तरण। पार्टीको नयाँ नेतृत्व छान्ने माहोल कांग्रेसजनका लागि उत्साहपूर्ण नै छ।

गुटगत प्यानलमा विभक्त कांग्रेसजनले 'एकता'का लागि आउने कार्यसमितिको कार्यव्यवहार पर्खिनु पर्नेछ भने रुपान्तरण नेतृत्व चयनबाट खोज्नु पर्नेछ। किनभने यो महाधिवेशनमा कुनै नीति पास हुनेछैन। आफू नेतृत्वमा आउँदा लिने नीतिको संकेत केही नेताहरुले गरेका छन्। त्यसैले नेतृत्वमा कसलाई चुन्‍ने भन्ने कुराले नीतिगत रुपान्तरणको रुपरेखा दर्शाउनेछ।

शनिबार नेपाली कांग्रेसका 'प्यानलरुपी' बाटोहरु देखिएका छन्। ती बाटोहरुले कांग्रेस कहाँ पुर्‍याउने भन्ने गन्तव्य तय गर्नेछन्। एउटा उही बाटो छ, जहाँबाट अहिले कांग्रेस गुज्रिरहेको छ। अर्को बिल्कुल नयाँ देखिएको छ, जसको परीक्षण भइसकेको छैन।

सदाबहार भर्सेस नयाँ अनुहार
पहिलो बाटो वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले डोर्‍याइरहेका छन्। साढे ५ वर्षदेखि कांग्रेस उनले डोर्‍याएको मार्गबाट अघि बढिरहेको छ। फेरि ४ वर्ष त्यही बाटोबाट कांग्रेस अघि बढाउने उनको चाहना छ। त्यसैले शनिबार उनले उम्मेदवारी दर्ता गराएका छन्।

उनको सारथीका रुपमा महत्वपूर्ण पदमा पुरानै अनुहारहरु दोहोरिएका छन्। उपसभापतिका एउटा उम्मेदवार विजय गच्छदार उपसभापति नै थिए, अर्को उम्मेदवार पूर्णबहादुर खड्का महामन्त्री थिए। महामन्त्रीका उम्मेदवार डा प्रकाशशरण महत सह–महामन्त्रीबाट बढुवा हुन चाहिरहेका छन्। सिटौला टिमबाट देउवा समूहमा महामन्त्री बन्न आइपुगेका प्रदीप पौडेल पदाधिकारीमा नयाँ हुन्।

यसैगरी, सभापतिका अर्का प्रत्यासी प्रकाशमान सिंह एकपटक महामन्त्री र एकपटक उपसभापतिका रुपमा काम गरिसकेका छन्। उनको प्यानलकी उपसभापति उम्मेदवार सुजाता कोइराला पदाधिकारीमा नयाँ हुन्। महामन्त्रीका उम्मेदवार विश्वप्रकाश शर्मा यसअघि पदाधिकारी नभएपनि प्रवक्ताका रुपमा काम गरिसकेका छन्। सभापतिका अर्का उम्मेदवार (वर्तमान उपसभापति) विमलेन्द्र निधि, अन्य दुई सभापतिका उम्मेदवार कल्याण गुरुङ र युवराज न्यौपाने प्यानलबिहीन उम्मेदवार हुन्।

सभापतिकै अर्का प्रत्यासी डा शेखर कोइरालाको टिममा भने पदाधिकारीमा परीक्षण नै नभएका नेताहरु छन्। कांग्रेस वृत्तभित्र र बाहिर अपेक्षा गरिएका, तर पदाधिकारीमा पुग्न नपाएकाहरुको समूह छ। उपसभापतिका उम्मेदवारद्वय धनराज गुरुङ र चन्द्र भण्डारी, महामन्त्रीका उम्मेदवारद्वय गगनकुमार थापा र मिनेन्द्र रिजाल दुवै पदाधिकारीमा आइपुगेका छैनन्।

यो महाधिवेशन कांग्रेस महाधिवेशन प्रतिनिधिका लागि सदाबहार अनुहारमै 'ठप्पा' लगाउने कि नयाँ अनुहार रोज्ने भन्ने स्पष्ट विकल्पसहितको महाधिवेशन समेत बन्ने देखिन्छ।

परिवर्तनका पक्षधरको प्यानल
प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका देउवा एउटा कार्यकालमा दुईपटक प्रधानमन्त्री बनेका छन्। उनले कांग्रेसको बागडोर सम्हालेपछि २०७४ सालमा प्रधानमन्त्रीका रुपमा चुनाव गराएका थिए। चुनावमा कांग्रेसले पराजय बेहोर्‍यो।

पराजयबाट निराश बनेका कांग्रेसजनको आवाज बनेर ७ तजना युवा नेताले २०७४ पुस १५ गते एउटा संयुक्त विज्ञप्ति जारी गरे। विज्ञप्तिमार्फत युवा नेताहरुले भनेका थिए- ‘हामी विश्वास दिलाउन चाहन्छौं, हामी बदलिने छौं, कांग्रेसलाई बदल्नेछौं। राष्ट्रिय राजनीतिमा प्रमुख भूमिकाका साथ पार्टीलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याउनेछौं।’

पार्टी पराजयको ‘निर्मम समीक्षा’ सुरु गर्न माग गरिएको सो विज्ञप्ति निकाल्ने युवापुस्ताका नेताहरु विश्वप्रकाश शर्मा, चन्द्र भण्डारी, गगन थापा, धनराज गुरुङ, गुरुराज घिमिरे, प्रदीप पौडेल र बद्री पाण्डे थिए।

उनीहरुले कांग्रेस सुधारका लागि सामूहिक प्रयत्न गरेको भन्दै ‘सप्तर्षि’को संज्ञा दिइएको थियो। ती सप्तर्षिमध्येका २ बाहेक सवै अहिले डा कोइराला प्यानलका पदाधिकारीका उम्मेदवारहरु हुन्।

यी सातजना मध्येका एक विश्वप्रकाश शर्मा अहिले प्रकाशमान सिंह नेतृत्वको प्यानलमा महामन्त्रीका प्रत्यासी छन्। २०७४ पुस २६ गते शर्मालाई देउवाले पार्टी प्रवक्ता बनाए। ७ जनाको समूहबाट बाहिरिएर देउवाको क्याम्पमा पुगेका उनले ‘एज होइन, एजेण्डा’ महत्वपूर्ण रहेको बताउन थालेका थिए। अहिले देउवा क्याम्पबाट समेत बाहिरिन पुगेका छन्।

त्यसपछि २०७४ चैत-वैशाखमा बसेको केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकमा शर्मा बाहेकका ६ जना सदस्यले ५१ पृष्ठको संयुक्त प्रतिवेदन पेस गरे। २०७५ वैशाख ११ मा केन्द्रीय कार्यसमितिमा पेस गरिएको प्रतिवेदनमा सभापतिलाई अनुरोध गर्दै भनिएको छ, 'यतिवेला चुनावी परिणाम तातो रहेको अवस्थामा नेतृत्वको कमजोरी मात्र देखिरहेका छौं होला, तर अविलम्ब महासमिति बैठक र शीघ्र महाधिवेशन गराएर सहजतापूर्वक नेतृत्व हस्तान्तरण गर्नेतर्फ लाग्नुभयो भने त्यो सभापतिज्यूको व्यक्तिगत हितमा त हुन्छ नै नेपाली कांग्रेस पार्टी, यसका लाखौं कार्यकर्ता र आमजनताले गौरव गर्ने नेतृत्वको पंक्तिमा अर्को एक नेतालाई जोड्न पाउँनेछन्।'

यही समूहले २०७५ असार ६ गते जिल्ला सभापतिहरुलाई सम्बोधन गर्दै पत्र लेख्यो र ५१ पृष्ठको प्रतिवेदन पनि अध्ययनको लागि वितरण गर्‍यो। सो समूहमा ८ जना चन्द्र भण्डारी, धनराज गुरुङ, गगनकुमार थापा, जीवन परियार, गुरूराज घिमिरे, प्रदिप पौडेल, रामकृष्ण यादव र किरण यादव थिए।

२०७५ मंसिरमा १२ जना पुगे। त्यही समयमा भएको महासमिति बैठकमा कांग्रेसमा परिवर्तनको प्रस्तावलाई १२ जना युवा नेताले अघि सारे। केन्द्रीय समितिमा पेस गरिएको ५१ पृष्ठ लामो प्रतिवेदनलाई विस्तार गरी ८८ पृष्ठको बनाइएको थियो। १२ जनामा चन्द्र भण्डारी, गगन थापा, धनराज गुरुङ, प्रदीप पौडेल, कमला पन्त, रत्ना शेरचन, बद्री पाण्डे, जीवन परियार, गुरुराज घिमिरे, कल्याण गुरुङ, रामकृष्ण यादव र किरण यादव थिए।

२०७८ साल मंसिर २५ गतेसम्म आइपुग्दा यो १२ जनाको समूहबाट प्रदीप पौडेल बाहिरिएर देउवा प्यानलमा पुगेका छन्। कांग्रेसमा परिवर्तनका लागि यो समूहमा रहेका उनको बोली पनि फेरिएको छ। देउवा प्यानलबाट शनिबार उम्मेदवारी दर्ता गरेपछि उनले भने, 'सवै कुरा एकैपटक हुँदैन।'

बाँकी नेताहरु चन्द्र भण्डारी र धनराज गुरुङ उपसभापति, गगनकुमार थापा महामन्त्री र बद्री पाण्डे, जीवन परियार, रामकृष्ण यादव र कमला पन्त सहमहामन्त्रीको उम्मेदवार हुन्।

गुटको गोलचक्कर, युवा पुस्ताको उपस्थिति
नेपाली कांग्रेसको रुप यसको चुनाव चिह्न रुख जस्तै छ। यसलाई जोगाउने जरा पनि अनेक छन् र यसलाई फैलाउने हाँगा पनि अनेक। पार्टीको स्थापनाकालदेखि नै गुटको गोलचक्करबाट गुज्रिरहेको कांग्रेस अहिले पनि त्यसबाट मुक्त छैन।

त्यसैले आगामी महाधिवेशनमा कसले बाजी मार्ला भन्ने अनुमान गुटकै जराबाट गर्ने गरिन्छ। यस हिसाबले हेर्दा देउवा र डा कोइराला प्यानलकै टक्कर पर्न सक्छ। सभापतिका ६ जना उम्मेदवार भएकाले पहिलो चरणमै कसैले सभापतिमा जित हासिल गर्ने सम्भावना कम रहेको आकलन गर्न थालिएको छ।

संस्थापन पक्षबाट विमलेन्द्र निधि बागी जस्ता देखिएका छन् भने संस्थापनइतरबाट प्रकाशमान सिंह। संस्थापनइतरको साझा उम्मेदवार बनाउने रणनीतिले मूर्त रुप पाउन नसकेपछि सिंह र डा कोइराला मैदानमा छन्। डा कोइरालालाई वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल र वर्तमान महामन्त्री शशांक कोइरालाको साथ रहेकाले उनको अवस्था बलियो देखिन्छ।

संस्थापन पक्षबाट बाहिर निस्केका निधिले देउवाको कति भोट घटाउँछन् भन्ने प्रश्नको उत्तरले मात्रै देउवा पहिलो चरणमै सभापति दोहोरिने वा नदोहोरिने टुंगो लाग्नेछ। सिंहले संस्थापन पक्षबाट शर्मा र इतरबाट सुजाता कोइरालालाई आफ्नो प्यानलमा पारेका छन्। त्यसले उनको भोट संख्या केही बढाउने देखिन्छ।

गुटको यो गोलचक्कर मुख्य जरा हो। त्यसपछि चुनावमा चल्ने 'ह्वीम'ले अर्थ राख्छ। खासगरी नयाँ पुस्ताका नेताका पक्षमा यसपल्ट कांग्रेसमा माहोल देखिन्छ। त्यो माहोलले नतिजामा केही उलटफेर गर्न सक्छ।

महाधिवेशन प्रतिनिधिमा पनि ठूलो संख्या नयाँ पुस्ताको भएकाले आँखा चिम्लेर प्यानलमै भोट हाल्ने सम्भावना कम छ। उनीहरुले 'भोट क्रस' गर्ने हुँदा नेपाली कांग्रेसको आगामी केन्द्रीय समिति एकपक्षीय भने हुनेछैन।