बुढीगंगा नगरपालिकामा २०७४ मै जितेको कांग्रेस गठबन्धन हुँदा किन भयो पराजित?

राजनीति

डिबी खड्का आइतबार, असार २६, २०७९ १५:५६

काठमाडौं- वैशाख ३० गतेको मतदानमा धाँधली भएको भन्दै असार २३ मा पुन: निर्वाचन गरिएको बाजुराको बुढीगंगा नगरपालिकामा एमालेले जितेको छ। नगरप्रमुखमा रामबहादुर बानियाँ र नगर उपप्रमुखमा माया कुमारी खड्का (कुँवर) विजयी भएका हुन्।

आइतबार सम्पन्न मतगणनाअनुसार एमालेका उम्मेदवार बानियाँले ४ हजार ७ सय ७७ मत ल्याएका छन्। कांग्रेसका नगर प्रमुख रंगबहादुर खातीले ३ हजार ७ सय ७४ मत ल्याएर पराजित भएका छन्। उपप्रमुखमा एमालेकी कुँवरले ४ हजार ७ सय २७ मत ल्याएकी छन्। कांग्रेस उम्मेदवार बनेकी रिता शाहीले ३ हजार ७ सय ५५ मत ल्याएकी छिन्। १० वडामध्ये ७ वटामा नेकपा एमालेका वडाअध्यक्षका उम्मेदवारले जितेका छन्।

उक्त नगरपालिका २०७४ को निर्वाचनमा कांग्रेसले जितेको थियो। यसपल्ट सत्ता गठबन्धनका रुपमा माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीले समेत सघाउँदा पनि कांग्रेसले विरासत जोगाउन सकेन।

मतको अंकगणित निकै फराकिलो देखिएको छ। जसले संघ र प्रदेशको निर्वाचनमा समेत असर पार्ने देखिन्छ। निर्वाचन प्रतिस्पर्धापूर्ण हुने अनुमान गरिएको थियो तर सुरुदेखि नै एमालेले एकलौटी गर्‍यो।

जम्मा ९ हजार १ सय १७ मत खसेकोमा एक हजार ४ मतको अन्तरले एमाले विजयी भयो। जुन मतको एमालेले समेत अपेक्षा गरेको थिएन। एमालेप्रति एकाएक यस्तो लहर देखिनुको मुख्य कारण नै पुन: मतदान हो। सहायक कारण अरु पनि छन्, जसले वैशाख ३० कै मतगणना गर्नुपर्ने अडानमा रहेको एमालेका लागि असार २३ पनि फलिफापपूर्ण रह्यो।

आफैँतिर फर्किएको आरोप
अघिल्लो चरणमा भएकै मतदानलाई आधिकारिकता दिन एमालेले अन्तिमसम्म प्रयास गर्‍यो। सोही मत गणना गराउन उच्चदेखि सर्वोच्च अदालतसम्म मुद्दा दर्ता गर्‍यो। कांग्रेसले भने सुरुदेखि नै पुन: मतदानको माग राख्यो। अन्त्यमा कांग्रेसले भनेअनुसार नै निर्वाचन आयोगले पुन: मतदानको निर्णय गरिदियो।

अघिल्लो चरणमा दुवै पक्षबाट आ-आफ्नो प्रभाव क्षेत्रका बुथ कब्जा गरिएको थियो र अविश्वसनीय संख्यामा मतदान भएको थियो। कांग्रेस प्रभाव क्षेत्र वडा नं ४ मा त ९९ प्रतिशत भन्दा बढी मत खसेको थियो।

वैशाख ३० को निर्वाचनमा एमाले तर्फबाट धाँधली भएको आरोप कांग्रेसले जोडतोडका साथ उठायो। एमालेले धाँधली गरेको भनिएका २, ३, ५ र ९ नम्बर वडामा ९१ देखि ९३ प्रतिशतसम्म मत खसालेको देखियो। तर कांग्रेसले कब्जा गरेको ४ नम्बर वडाको बुथमा ९९ प्रतिशत भन्दा बढी मत खसेको थियो। त्यसकारण धाँधलीको आरोप एमालेको काँधमा पनि परेन, केही भागहिस्सा कांग्रेसतिरै फर्कियो।

निर्वाचनको दिन एमालेले धाँधली गरेको आरोप लगाउँदै नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीले दिउँसो नै केही बुथ छाड्यो। आर्मीको सुरक्षामा ल्याइएका मतपेटिका कांग्रेसको दबाबमा तत्कालीन मुख्य निर्वाचन अधिकृतले बुझ्न मानेनन्। तर कांग्रेसले ९९ प्रतिशत भन्दा बढी मत खसाएको ठाउँमा भने शान्तिपूर्ण निर्वाचन भएको भन्दै प्रहरीकै संरक्षणमा मतपेटिकाल ल्याउने र बुझ्ने काम भयो।

प्रहरी दिउँसै फर्किएको भनिएका वडा नं. २, ३, ५ र ९ को निर्वाचन रद्द गरी पुनः मतदान गर्नुपर्ने मागसहित निवेदन नेपाली कांग्रेसको तर्फबाट नगर प्रमुखका उम्मेदवार रंगबहादुर खातीले गरे। कांग्रेसकै पकड क्षेत्रमा ९९ प्रतिशत मत खसाइएको कुरा 'हाइलाइट्स' भएपछि एमालेले यी चार मतदान केन्द्रमा 'एकलौटी' गरेको आरोप छायाँमा पर्‍यो। धाँधलीको अपजससमेत कांग्रेसले बोक्नुपर्‍यो। उक्त निर्वाचन क्षेत्रमा यसपल्ट ७० प्रतिशत मत मात्रै खसेको छ।

सत्ताको दुरुपयोग, प्रजिअ र डिएसपीको सरुवा
चुनाव विवादित भएपछि निर्वाचन आयोगले आयुक्त सगुन समशेर राणाको नेतृत्वमा स्थलगत अध्ययन टोली नै बनायो। आयुक्त राणाले तयार पारेको प्रतिवेदन औपचारिक रुपमा सार्वजनिक भएन। तर, अनौपचारिक रुपमा विभिन्न सञ्चारमाध्यमबाट सार्वजनिक प्रतिवेदनमा कांग्रेसले सत्ताको 'दुरुपयोग' गरेको झल्काउने कुराहरु समेटिए।

प्रतिवेदनमा तत्कालीन प्रमुख जिल्ला अधिकारी उपेन्द्रराज पौड्याल, प्रहरी प्रमुख डीएसपी चतुर्भूज ओझा र सशस्त्रका प्रमुख डीएसपी दिपक बिष्टले आफ्नो जिम्मेवारी सही तवरले पूरा गरेको नदेखिएको उल्लेख छ। जसका कारण तिनैजनाको तत्काल सरुवा भयो।

निर्वाचनको बीचमा प्रहरीका डीएसपीले आफ्नो टोली फिर्ता हुन लागेको बताउँदै 'सहयोग गर्न' नेपाली सेनालाई पनि अनुरोध गरेको बाजुरामा कार्यरत नेपाली सेनाका सेनानी वीरेन्द्रकुमार महर्जनले स्थलगत अध्ययनका लागि पुगेको आयुक्त राणाको टोलीलाई बताए। तर, नेपाली सेना अन्तिमसम्म बुथको सुरक्षामै बसेर मतपेटिका सँगै फर्केको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ। जसले सत्ताको आडमा कांग्रेसले धाँधली गर्न खोजेको सन्देश स्थानीयहरुमा प्रवाह भयो।

महान्याधिवक्ता खातीको अनावश्यक चासो
नेपाल सरकारका महान्यायाधिवक्ता खम्मबहादुर खातीका दाइ रंगबहादुर खाती कांग्रेसका तर्फबाट मेयरका उम्मेदवार थिए। लामो समय प्राध्यापनमा बिताएका खाती जिल्लामै 'लोकप्रिय' थिए। बाजुराको शिक्षा क्षेत्रको विकासमा उनले गरेको योगदानको चौतर्फी प्रशंसा हुन्छ।

वैशाख ३० मै धाँधलीरहित निर्वाचन हुँदा उनको त्यो लोकप्रियताले परिणाममा फरक पार्थ्यो। तर, उक्त निर्वाचन सामान्य तरिकाले भएन। दुवै पक्षले आफ्नो पकड क्षेत्रमा हस्तक्षेप गरे। पुन: मतदानको अवस्थामा पुग्यो।

महान्याधिवक्ता रहेका खातीले आफ्नो दाइलाई जिताउन सत्ताको दुरुपयोग गर्न खोजेको आयोगले स्थलगत अध्ययनका लागि पठाएको राणाको टोलीले प्रतिवेदनमै लेख्यो। उक्त प्रतिवेदनमा भनिएको छ, 'खातीले बाजुरा जिल्लाका मुख्य निर्वाचन अधिकृत, प्रमुख जिल्ला अधिकारी र बुढीगंगा नगरपालिकाका निर्वाचन अधिकृतलाई बारम्बार फोन सम्पर्क गरी अनावश्यक दबाब दिएको र निर्वाचनको काममा हस्तक्षेत गरेको पाइएको छ।'

उनले पदीय मर्यादाविपरीतको कार्य गरेको पाइएकोले निर्वाचन आचारसंहिता, २०७८ उल्लंघन गरेको देखिएकाले सो विषयमा स्पष्टीकरण माग गर्नुपर्ने धारणासमेत उक्त टोलीले दियो। उक्त प्रतिवेदन सार्वजनिक भएपछि भने आमजनमा रहेको 'सत्ताविरोधी' भावना अझै सतहमा आयो।

कांग्रेसप्रति सहानुभूति राख्ने मतदाताहरु पनि भन्न थाले, 'टिकट पनि भाइले दिलाउने र जितका लागि पनि भाइले नै बलजफ्ती गर्ने भएपछि हाम्रो योगदान कहाँ देखिन्छ? उसैले (खम्मबहादुर खाती)ले जिताओस्।'

कांग्रेसका तर्फबाट उक्त नगरपालिकाको मेयरका आकांक्षी केही नेताहरुमा सभापति शेरबहादुर देउवासँग भाइ (खम्म)को निकटताले दाइले टिकट पाएको पहिल्यै परिसकेको थियो। प्राध्यापनबाट अवकाश पाएलगत्तै रंगबहादुर खातीले राजनीतिमा अवसर पाएको कुरा पार्टीभित्रै पचाउन सहज भइरहेको थिएन। त्यसैमाथि पछिल्ला दिनहरुमा महान्यायधिवक्ता खातीले स्वतन्त्र रुपमा काम गर्न नसकेका घटना निरन्तर सार्वजनिक भइरहे। त्यसले पनि दाइ (रंग)माथि सद्भाव राख्ने अन्य दलनिकट मतदाता भड्किए र व्यक्ति नहेरी 'कांग्रेस हराउने'तर्फ सक्रिय भए।

पूर्व मेयरको असफलता र एमालेबीचको एकता
२०७४ सालको निर्वाचनमा कांग्रेसका उम्मेदवार दिपकविक्रम शाहले जितेका थिए। 'पढेलेखेका युवा'का रुपमा उनको पहिचानले एमालेकै मतसमेत क्रस भएको थियो। तर, उनको कार्यकाल बिबादै बिबादमा बित्यो। कतिपय अवस्थामा त उनले नगरसभा नै गर्न नसकेर आलोचित भए। कार्यकाल सकिँदै गर्दासम्म कार्यकुशलतामा जिल्लाकै कमजोर मेयरका रुपमा उनको पहिचान बनिसकेको थियो।

सत्ताबिरोधी जनमत बढ्दो थियो, तर त्यही नगरपालिकामा माविदेखि स्नातकोत्तरसम्मको क्याम्पस चलाएर देखाइसकेका 'हेडसर' रंग खातीले त्यसलाई रोक्ने आंकलन कांग्रेसवृत्तमा थियो। त्यसैले सक्रिय राजनीतिमा आएको छोटो समयमै अवसरमाथि अवसर पाउँदा पनि चर्को बिरोध भएन। नगरपालिकाको 'हेड'का रुपमा हेडसरले राम्रै काम गर्ने अपेक्षा थियो।

यता एमालेले भने उक्त नगरपालिकाको निर्वाचनलाई साखका रुपमा लिएको थियो। एमाले स्थायी कमिटी सदस्य तथा पूर्व मन्त्री कर्ण थापा, प्रतिनिधि सभा सदस्य लालबहादुर थापा र पूर्वमन्त्री तथा प्रदेश सभा सदस्य प्रकाशबहादुर शाहको नगरपालिकाको गृहनगर हो। यसपल्ट बाजुरामै एमालेका लागि राम्रो नतिजा दिलाएका उनीहरु आफ्नो पार्टीको उम्मेदवार जिताउन एक भएर सक्रिय रहे। गएका निर्वाचनमा उनीहरुबीच हुने 'गुटगत' मनमुटाव यसपल्ट देखिएन। त्यसले पनि एमालेका कार्यकर्ताको मनोबल बढ्यो।

जिल्लामै उल्टिएको नतिजा
गठबन्धनका कारण एमालेले प्राय: जिल्लामा हानी बेहोरेको छ। समग्र परिणाम त २०७४ को भन्दा कम ल्याएको छ। तर, बाजुरा जिल्लामा भने एमालेले अनपेक्षित नतिजा हासिल गरेको छ। २०७४ सालमा जम्मा तीन पालिका जितेको एमालेले यसपल्ट दोब्बर अर्थात् ६ पालिका जित्यो। बडिमालिका, बुढीगंगा र बुढीनन्दा गरी तीन नगरपालिका र गौमुल, जगन्नाथ र छेडदह गाउँपालिका जितेको छ। कांग्रेस भने त्रिवेणी नगरपालिका, हिमाली र स्वामीकार्तिक गाउँपालिका गरी जम्मा तीन पालिकामा समेटिएको छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।