अनलाइन यौन हिंसा : फेसबुकबाट मात्रै ३९ प्रतिशत युवती हिंसाको सिकार

सुरक्षा/अपराध

धनु विश्वकर्मा मंगलबार, भदौ २१, २०७९ २१:३५

काठमाडौं- सुनिता परियार (नाम परिवर्तन) पद्मकन्या बुहुमुखी क्याम्पसमा स्नातक पहिलो वर्ष अध्ययनरत विद्यार्थी हुन्। गाउँकै विद्यालयबाट १२ कक्षा पास गरेपछि उच्चशिक्षा अध्ययन तथा लोकसेवाको तयारी गर्न काठमाडौं आएकी सुनिता अहिले साथीसँग शंखमुलमा बस्दै आएकी छिन्।

लोकसेवा तयारीका क्रममा उनी फेसबुकमा बढी सक्रिय भइन्। तर म्यासेन्जरमा विभिन्नथरीका म्यासेज आउन थाले। आफूभन्दा बढी उमेरका मान्छेले समेत अनेक म्यासेज गरेर जिस्क्याउने गरेपछि हैरान भएर उनी अफलाइन बसेर फेसबुक चलाउन थालिन्।

तैपनि, म्यासेज आउन छाडेन। यतिसम्म कि, म्यासेन्जरमा आएका म्यासेज आफन्तले देख्लान् भन्ने डरले मोबाइलका सबै एपमा लक लगाइन्। विस्तारै उनलाई फेसबुकप्रति वितृष्णा जाग्न थाल्यो। सुनिता भन्छिन्, 'कति पटक त एकाउन्ट नै ब्लक गरें। आफ्नै कोठाभित्र बस्दा पनि हामीलाई सुरक्षा छैन।'

अहिले उनलाई फेसबुकबाट टाढा हुन मन लागेको छ। भन्छिन्, 'क्याम्पसमा कहिलेकाहीँ साथी-साथीबीच सामाजिक सञ्जालबाट हुने असुरक्षाका बारेमा बहस पनि हुन्छ।'

अनलाइन यौन हिंसामा फेसबुक पहिलो
प्लान इन्टरनेसनल नेपालले हालसालै सार्वजनिक गरेको एक सर्वेक्षणमा अनलाइन यौन हिंसा बढ्दै गएको तथ्यांक सार्वजनिक गरेको छ। सर्वेमा प्लानले अधिकांश कमजोर आर्थिक अवस्था भएका महिलाहरु अनलाइन हिंसामा परेको निष्कर्ष निकालेको छ।

अनलाइन यौन हिंसा हुने सामाजिक सञ्जालहरूमा सबैभन्दा धेरै फेसबुक ३९ प्रतिशत, इन्स्टाग्राम २३ प्रतिशत, ह्वाट्सएप १४ प्रतिशत, स्न्याप च्याट १० प्रतिशत, ट्वीटर ९ प्रतिशत र टिकटक ६ प्रतिशत रहेको सो प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

२२ देशका १५ देखि २५ उमेर समूहका १४ हजार महिलामा गरिएको सर्वेक्षणमा १९ प्रतिशत महिलाले सामाजिक सञ्जाल विस्तारै छोड्दै गएको भेटिएको छ। २२ प्रतिशत महिलाले सामाजिक सञ्जालले गर्दा डर पैदा गरेको तथ्यांक छ भने ४४ प्रतिशत महिलाले सामाजिक सञ्जाललाई सुरक्षित राख्न सुझाव दिएका छन्।

त्यस्तै १२ प्रतिशत महिलाले सामाजिक सञ्जाल चलाउने तरिका नै परिवर्तन गरेको देखाएको छ। यो सर्वेक्षण ब्राजिल, बेनिन, अमेरिका, भारत र दक्षिण एसियाका देशहरुमा गरिएको हो।

प्लान इन्टरनेसनलका सीईओ एनी बिर्गिट अल्ब्रेक्टसेन भन्छिन्, 'यो अनुसन्धान विभिन्न देशका १४ हजारभन्दा बढी किशोरीसँग कुराकानी गरेर गरिएको थियो। उनीहरूले उत्पीडन र भेदभावको समान अनुभव साटेका थिए।'

सामाजिक सञ्जालमा महिलामाथि हुने यस्ता आक्रमणले उनीहरुको अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतालाई सीमित गर्दै लगेको उनले बताइन्। 'यसले बढ्दो डिजिटल संसारमा महिलालाई अनलाइन स्पेसबाट बाहिर निकाल्न खोज्दैछ। उनीहरूको हेर्ने, सुन्ने र नेता बन्ने क्षमतालाई हानि पुर्‍याउँदै लगेको छ,' अल्ब्रेक्टसेनले भनिन्।

अनलाइन हिंसाले महिलाको आत्मविश्वासमा गहिरो प्रभाव पारेको उनले बताइन्। 'कोभिड-१९ महामारीले मानव जीवनलाई अनलाइनतर्फ बढाइरहेको छ। तर महिलामाथि हुने अनलाइन हिंसा जारी छ। डिजिटल प्लेटफर्महरूले आफ्ना प्रयोगकर्ताहरूको सुरक्षा गर्ने समय आएको छ,' उनी भन्छिन्।

अनुसन्धानबाट सबैभन्दा सामान्य प्रकारको आक्रमण अपमानजनक भाषाको प्रयोग भएको भेटिएको छ। सो अनुसन्धानका क्रममा ५९ प्रतिशत किशोरीले आफूहरु डिजिटल हिंसाबाट पीडित भएको बताएका थिए। यस्तै उद्देश्यपूर्ण अपमान ४१ प्रतिशत, शरीर श्रम र यौन हिंसाको धम्की दुवै ३९ प्रतिशत रहेको रिपोर्टले देखाएको छ।

एक तिहाइभन्दा बढी (३७ प्रतिशत) युवती जो एक जातीय अल्पसंख्यक हुन् र उनीहरुले अनलाइनबाट दुर्व्यवहार भोगेका छन्। जबकी आधाभन्दा बढी ३७ प्रतिशत जो एलजिबिटिक्यु+ भनेर चिनिन्छन् उनीहरू आफूहरुमाथि उत्पीडन भएको बताउँछन्। लैङ्गिक पहिचान वा यौन झुकावका उनीहरु पीडित भएको रिपोर्टमा उल्लेख छ।

महिला तथा युवतीको अनलाइन अनुभवमा सामाजिक सञ्जाल युवाहरूको जीवनको महत्त्वपूर्ण भाग रहेको देखाएको छ। सक्रियता, मनोरञ्जन, साथीहरू र परिवारसँग सम्पर्कमा रहन अनलाइनको प्रयोग व्यापक रूपमा गरिन्छ।

सर्वेक्षणमा सहभागीमध्ये तीन चौथाई (७४ प्रतिशत) ले कोभिडका बेलामा बारम्बार वा धेरै पटक सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गर्ने गरेको बताएका छन्। त्यतिबेला घरभित्रै रहनुपर्ने अवस्थाका कारण डिजिटल प्लेटफर्मको प्रयोग ज्यादा गर्नुपरेको उनीहरुको अनुभव थियो।

नेपालकी १८ वर्षीया एक युवती भन्छिन्, 'आजका दिनमा सामाजिक सञ्जाल निकै महत्त्वपूर्ण छ। र, म प्रायः दिनको तीनदेखि चार घण्टासम्म प्रयोग गरिरहेकी छु।' यद्यपि, सामाजिक सञ्जालको अधिक प्रयोगले युवतीहरूलाई असुरक्षित बनाइरहेको छ।' सडक उत्पीडनभन्दा अनलाइन उत्पीडन कहालीलाग्दो रहेको ती युवतीले बताएकी छन्।

यो अनुसन्धान गर्ल्स गेट इक्वल, प्लान इन्टरनेसनलको विश्वव्यापी अभियानको एक भागको रूपमा गरिएको थियो जहाँ युवतीहरू नेता बन्ने र वरपरको संसारलाई आकार दिने शक्ति हुन सक्ने दावी गरिएको छ।

अभियानमा सहभागी विश्वभरका युवतीहरुले फेसबुक, इन्स्टाग्राम, टिकटक र ट्विटरमा खुला पत्र लेखेका छन्। सो पत्रमा उनीहरूमाथि हुने दुर्व्यवहार र उत्पीडनको रिपोर्ट गर्न बलियो र प्रभावकारी तरिकाहरू सिर्जना गर्न आह्वान गरिएको छ।

प्लान इन्टरनेसनलले विश्वभरका सरकारहरूलाई अनलाइनमार्फत हुने लिङ्गमा आधारित हिंसासँग लड्न र पीडित बालिकाहरूलाई न्यायमा पहुँच सुनिश्चित गर्न विशेष कानुनहरू लागू गर्न पनि आग्रह गरिरहेको छ।

सामाजिक मिडिया कम्पनीहरुले हानिकारक व्यवहारको सामना गर्न र आफ्ना प्लेटफर्महरू सुरक्षित वातावरण हो भनी सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ। जसले युवती, एलजिबिटिक्यु+ युवा र उत्पीडनको जोखिममा रहेका अन्य समूहलाई आफूलाई पूर्ण रूपमा अभिव्यक्त गर्न र आधुनिक संसारलाई आकार दिन आफ्नो सही भूमिका खेल्न पनि उक्त अभियानमा उल्लेख गरिएको छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।