जमलका पुलमा मादल बजाउने बिगन रामहरूको कथा बुन्ने राजेन्द्र

साहित्य डबली

धनु विश्वकर्मा शनिबार, मंसिर ३, २०७९ १८:४०

काठमाडौं- पुलमा मादल बजाउने बिगन रामहरूको कथा कसले लेख्छ होला?

कसले सुन्छ होला उनीहरूको दुःखको सुस्केरा? उनीहरूको नियतीको कथा लेखिनेबेला यही हो, सुस्केराको कविता सुनिनेबेला यही हो।

कवि राजेन्द्र तारकिणीले उनै बिगन रामहरूको सुस्केरा हृदयले सुने र कविता लेखे। संविधान दिवसको दिन संयोग जुर्‍यो, राजेन्द्रको कविता संग्रह ‘बिगन रामको मादल’लाई पाठकले हातमा सुम्सुम्याउन पाए।

कवितामा विगनहरूको आँसु यसरी छचल्किएको थियो-
रातभरि पेटीमा जाडोसँग ’लभ’ गरेर
बिगन राम बिहानै पुलमाथि सरेको छ
कठ्यांग्रिएका औंला ठोक्किएर
मादलको खरी रुन्चे भएको छ !
(मानौं, मादलभित्र छ भोकैभोकको ताल
खस्रा हातको चड्कनसँगै
घिन्ताङ–ताङ... रोइरहन्छ)

राजेन्द्रका लागि कविता हतियार हो, जसले सत्ताहरूसँग विद्रोह गर्छ। संग्रहका कविताले पनि त्यही बोल्छन्। ‘कविहरू शान्त हुन्छन्। कविहरू बाहिर शान्त देखिए पनि भित्र कति अशान्त हुन्छन् !’ राजेन्द्र भन्छन्।

उनलाई लाग्छ- कविमनलाई एउटै घटनाले उथलपुथल बनाइरहन्छ। ‘आँखैअघि अत्याचार देखिरहँदा बुद्धजस्तो कवि पनि कविताको हतियार उज्याउन थाल्छ,’ राजेन्द्र भन्छन्।

राजेन्द्रको नाम नेपाली साहित्य क्षेत्रमा नयाँ होइन। डेढदशक बढी भयो, बैतडीको पुर्च्यौडीबाट राजेन्द्रका कलमले प्रश्न गर्न थालेका। राजधानी पसेर साहित्य र पत्रकारितालाई उनका कलमले तिखार्ने प्रयत्न गरिरहेका।

शारीरिक रुपमा फरक क्षमता भएका व्यक्तिलाई समाज किन हेयको दृष्टिले हेर्छ? यो प्रश्नवाचक पीडाले राजेन्द्रको मन घोचिरहन्थ्यो।

त्यही घोचाइले जन्मियो चौथो कृति ‘बिगन रामको मादल’।

जमलको आकाशे पुलमा मादल बजाइराख्ने तराईको दलित समुदायमा पर्छन् बिगन राम। दृष्टीविहीन बिगनले राज्यलाई ‘म पनि छु है’ भन्दै मादल बजाएको पनि वर्षौँ भयो। विगन राम जस्तै आफनो अस्तित्व खोजिरहेकाको आवाजलाई अक्षरमा बुनेका छन् राजेन्द्रले ।

घण्टाघर ठूला ठूला परिवर्तनको मात्र साक्षी बसेको छैन। विगनको दैनिकीको पनि साक्षी बसेको छ। शीर्ष कविताका यी पंक्तिमा उनले भनेका छन्-

घन्टाघरले देखिरहेछ यो सब
र, बेलाबेला अलर्ट गरिरहेछ

शहर सामन्तहरूको मात्र होइन। शहर बिगनहरूको मुखमा माड लगाउने थलो पनि हो। शहर सबै वर्गको हो। एउटा वर्गले अर्का वर्गलाई उत्पीडनमा पारेको राजेन्द्रलाई असह्य छ। तराईंको उत्पीडित समुदायका राम विगनले शहरमा गरेको संघर्षको कथालाई उनले कवितामा अभिलेख गरेका छन्।

०००

विसं २०४७, बैतडी पुर्च्यौडी नाकालीगाउँमा राजेन्द्र जन्मिए। सुदूरको विकट गाउँमा जन्मँदाको दुःख उनले पिँधबबाटै भोगेका छन्।

उनी पढाइमा अब्बल दरिन्थे। तर एकदिन उनको जीवनमा एउटा घटना घट्यो, जसले निकै समयसम्म उनको खुसी खोसिदियो। कक्षा नौ पढ्दापढ्दै हाँडे रोग सिकार भए। रोगको उपचार हुन पाएन, दुर्भाग्यबस् उनले श्रवण शक्ति गुमाए। त्यतिबेला उनलाई बहिरा वा अरु भन्दा फरक छु भनेर स्विकार्न निकै कठिन भयो। ‘कहिलेकाहीँ सत्य स्विकार्न निकै गाह्रो हुने रहेछ। त्यो बेलाको पीडा म कहिल्यै बिर्सन सक्दिनँ,’ उनी सुनाउँछन्।

विकट गाउँमा अस्पताल थिएन। उनले उपचार पाउन सकेनन्। घरमै औषधि उपचार गर्दा पनि निको भएन रोग। अन्ततः सदाका लागि श्रवण शक्ति गुमाउँदा के भयो होला उनको मन? ‘म निकै दुःखी भएँ। त्यो दुःखलाई शक्तिमा बदल्न लेख्न सुरु गरेँँ,’ राजेन्द्र सुनाउँछन्।

०६३ सालतिरको कुरा। उनी आफ्ना वेदनालाई अक्षरमा फिजाउँथे। लेख्थे, लेख्थे र लेखिरहन्थे। कान सुन्न छाडेपछि कतिपयको सहानुभूतिका पात्र बन्नुपर्थ्यो , र खिसी ट्युरीको।

तर, समय त उल्टिँदो रहेछ। कुनैबेला सहानुभूतिका पात्र बनेका राजेन्द्र यतिबेला प्रेरणाका पात्र छन्।

राजेन्द्रले ०६५ सालमा एसएलसी उत्तीर्ण गरे। उच्चशिक्षा अध्ययनका लागि उनी काठमाडौँ हिँडे। बहिरा उच्च मावि नक्सालबाट उनले प्लस टु सकाए।

कलेज पढ्दै गर्दा ०६६ सालमा उनले ‘आमाको बेदना’ कवितासंग्रह प्रकाशन गरे। अर्को वर्ष दोस्रो संस्करण निकाले। ०६७ मै उनले दोस्रो कृति ‘नारी पुजा’ खण्डकाव्य प्रकाशित गरे।

०६८ मा ‘बहिरो जीवन’ मुक्तक संग्रह प्रकाशित भयो। एक दशकपछि उनले चौथो कृतिका रुपमा कवितासंग्रह निकाले।

उनका लागि यो कविता मात्र हैन, दरिलो प्रश्न पनि हो। बिगन रामहरूको मादलको घिन्ताङ घिन्ताङ लय पनि हो। जुन सत्तामा आसिन नेतृत्वहरूलाई सुनाउन चाहन्छन्।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।