सीआईबीले केलाउन थाल्यो ‘टेक्निकल’ पाटो, त्रिदेशीय अपराधमा इन्टरपोलको सहयोग

अनुसन्धान

एक क्विन्टल सुन तस्करी प्रकरण सीआईबीले केलाउन थाल्यो ‘टेक्निकल’ पाटो, त्रिदेशीय अपराधमा इन्टरपोलको सहयोग

नारायण अधिकारी आइतबार, साउन २१, २०८० १४:३४

काठमाडौं– त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भन्सार जाँचपास गरेर बाहिरिँदै गरेको करिब एक क्विन्टल सुन तस्करी प्रकरणको अनुसन्धानमा केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरो (सीआईबी) केन्द्रीत भएको छ। प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको (प्रचण्ड)को निर्देशनपछि अनुसन्धानको जिम्मा पाएको सीआईबीले टेक्निकल (प्राविधिक) पक्षलाई केन्द्रमा राखेर अनुसन्धानलाई तिव्रता दिएको छ।

राजश्व अनुसन्धान विभागले अहिलेसम्म गरेको अनुसन्धानको प्रगति विवरणलाई आधार मानेर थप अनुसन्धानमा केन्द्रित भएको सीआईबीका निर्देशक तथा प्रहरी अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजी) किरण बज्राचार्यले बताइन्।

सीआईबीले अहिले विशेषगरी टेक्निकल पाटोलाई केन्द्रमा राखेर अनुसन्धान गरेको छ। प्राविधिक पाटोमा विशेष दख्खल भएका प्रहरी नायव उपरीक्षक (डीएसपी) दुर्गा दाहालको कमान्डमा सीआईबीले प्राविधिक पाटोको विश्लेषण सुरु गरेको छ। प्रधानमन्त्रीको निर्देशन आएसँगै शुक्रबारबाटै सीआईबीले डीएसपी दाहाललाई प्राविधिक पाटोको विश्लेषणका लागि अनुसन्धान केन्द्रित गर्न निर्देशन दिएको थियो। सोही अनुसार अहिले अनुसन्धान सुरु गरिएको छ।

पक्राउ परेकाहरूको मोबाइल तथा सीमकार्ड, त्यसमा आएको फोनकल तथा म्यासेजको विवरणहरू, टेक्निकल एनालाइसिस र फर्म्याट तथा डिलेट भएका विवरणहरूको रिकभर गरेर अनुसन्धान गर्ने काम सीआईबीले सुरु गरेको छ। प्रतिवादीवादीहरूबाट बरामद भएका फोनहरू पनि जाँचका लागि फरेन्सिक ल्याबमा पठाउने र उनीहरूको कनेक्सन को–कोसँग देखिन्छ त्यसतर्फ अनुसन्धान अघि बढाइएको छ।

योसँगै यसअघि पक्राउ परेका सुन तस्करहरूसँगको सम्बन्ध भए/नभएको, विभिन्न छानबिन समितिले औंल्याएका तथा अनुसन्धान हुनुपर्ने भनेर सुझाएका पाटा तथा व्यक्तिहरूमा केन्द्रित रहेर पनि अनुसन्धानलाई अघि बढाइएको सीआईबीले जनाएको छ।

त्रिदेशीय अपराधमा इन्टरपोलको सहयोग
यो सुन तस्करी प्रकरणमा अहिलेसम्म पक्राउ परेकाहरूको विवरण अनुसार तीन देशका नागगरिक प्रत्यक्ष रुपमा जोडिएका छन्। सुन बरामद भएको विषय सार्वजनिक भएको भोलिपल्ट चीन भाग्न लागेको बेला चिनियाँ नागरिक लिन चुवान पक्राउ परेक थिए।

यसअघि सुन बरामद भएकै बेला भारतीय नागरिक पनि पक्राउ परेका थिए। तिब्बतीन मुलका भारतीय नागरिक दिल्ली घर भई हाल काठमाडौंको पानीपोखरी बस्ने ५३ वर्षी थाप्तेन छिरिङ पक्राउ परेका थिए।

यो पछि तिब्बतीन मुलकै बेल्जियम र नेपाली दुवै नागरिकता भएका दावा छिरिङ पनि पक्राउ परे। उनीहरूसँगै नेपाली नागरिक पनि पक्राउ परेकाले यो सुन तस्करी प्रकरणमा त्रिदेशीय अपराध जोडिन्छ। अर्कोतर्फ सुन हङकङबाट नेपाल आउने र यहाँबाट स्थलमार्ग हुँदै भारत सप्लाई हुने अहिलेसम्मको अनुसन्धानले देखाएकाले पनि अपराधमा त्रिदेशीय कनेक्सन देखिन्छ।

त्रिदेशीय नेक्सस देखिएको यो अपराधमा प्रहरीले इन्टरपोलको पनि सहयोग लिएर अनुसन्धान अघि बढाउने तयारी गरेको छ। नेपाल प्रहरीको इन्टरपोल शाखाका एक अधिकारीका अनुसार यो सुन तस्करी प्रकरणमा अन्तरदेशीय सम्बन्ध देखिएकाले इन्टरपोलको सहयोगमा अनुसन्धान गर्नुपर्ने देखिएकाले सो अनुसार छलफल समेत भएको छ।

‘सरकारले सुन तस्करीको अनुसन्धान गर्ने जिम्मा सीआईबीलाई दिएको छ। अबको अनुन्धानमा सीआईबीले आफ्नो पाटो अनुसन्धान गरेर अन्तरदेशीय सहयोगको आवश्यकताका लागि इन्टरपोल शाखालाई पत्राचार गर्ने बाटो खुला भएको छ। आवश्यकता अनुसारमा हामीले यो प्रोसेस पनि अघि बढाउँछौं’ सीआईबीका एक उच्च अधिकारीले नेपाल लाइभसँग भने।

यसअघि सरकारले सुन तस्करीको जरैसम्म पुग्ने बताए पनि अनुसन्धानको जिम्मा प्रहरीलाई दिएको थिएन। जसकारण इन्टरपोल शाखाका एक अधिकृतले नेपाल लाइभसँगको अनौपचारिक कुराकानीमा भनेका थिए, ‘अन्तरदेशीय अपराध जोडिएकाले इन्टरपोलको समेत सहयोग नलिदा भ्रष्टाचारको जरैसम्म सरकारको भनाइमा विश्वास गर्ने ठाउँ देखिँदैन।’

अब यो यो जिम्मा प्रहरीले पाएसँगै तस्करको थप नेक्सस पत्ता लाग्न सक्ने ती अधिकारीको बुझाइ छ।

असोज २ भित्र अदालतमा मुद्दा टेकाउनुपर्ने
साउन २ गते विशेष अपरेसन गरेर राजश्व अनुसन्धान विभागको टोलीले करिब एक क्वीन्टल सुन बरामद गरेको थियो। सो क्रममा राजश्वले १८ जनालाई समेत पक्राउ गर्‍यो।

राजश्वले उनीहरूमाथि राजश्व चुहावट अनुसन्धान तथा नियन्त्रण ऐन २०५२ को दफा १० को कसुरमा अनुसन्धान गरेको थियो। दफा १० ले राजश्व चुहाटवको कसुरमा अनुसन्धान गर्ने जिम्मा राजश्व अनुसन्धानलाई दिएको छ।

दफा १० कै उपदफा ३ ले ‘अनुसन्धानको तहकिकात गर्दै जाँदा अन्य कानून बमोजिमको पनि कसुर देखिएमा सम्बन्धित निकाय वा अख्तियार प्राप्त अधिकारी समक्ष लेखी पठाउने’ उल्लेख गरेकाले सोही अनुसार अहिले यो सुन प्रकरणमा संगठित अपराधको कसुरमा सीआईबीले अनुसन्धान सुरु गरेको छ।

संगठित अपराधको कसुरमा ६० दिनसम्म हिरासतमा राखेर अनुसन्धान गर्नुपर्ने हुन्छ। जसअनुसार अहिले पक्राउ परेकाहरूको ६० दिन असोज २ गते पूरा हुने भएकाले असोज २ गतेभित्र अदालतमा यो मुद्दा टेकाइसक्नुपर्ने हुन्छ।

सीआईबीले अहिले पक्राउ परेकाहरूविरुद्ध संगठित अपराध ऐन, २०७० अन्तर्गत कसुरमा अनुसन्धान सुरु गरेको छ। संगठित अपराधको एक स्वतन्त्र कसुर नभइ अन्य अपराधसँग जोडिएको कसुर भएकाले यसका विभिन्न लेअरहरू हुन्छन् भने अनुसन्धान पनि जटिल हुनेगर्छ। अबको ४० दिनभित्र यो अनुसन्धान सीआईबीले टुंग्याएर मुद्दा अदालतमा पेश गर्नुपर्ने हुन्छ।

१८ जना पक्राउ पर्दा १ जना रिहा
यो सुन प्रकरणमा अहिलेसम्म १८ जना पक्राउ परेका छन् हिरासतमा जम्मा १७ जना मात्रै छन्। पक्राउ परेका मध्ये भन्सार एजेन्ट रुक्मिना सुब्बालाई रिहा गरिएको हो। क्यान्सरबाट पीडित रहेको र किमो थेरापी गरिरहेकाले बोलाएको बेला उपस्थित हुने शर्तमा उनलाई रिहा गरिएको हो।

बाँकी १७ जना भने अहिले हिरासतमै छन्। सुन बरामद भएकै रात साउन २ गते राजश्वको टोलीले ६ जनालाई पक्राउ गरेको थियो।

रिहा भएकी भन्सार एजेन्ट रुक्मिना सुब्बा

सुन बरामद भएकै रात ६ जना पक्राउ परेका थिए। भन्सार पास गराएर ट्याक्सीमा राखेर गन्तव्यतर्फ लैजाँदै गर्दा ट्याक्सी चालक अशोक रानामगरलाई नियन्त्रणमा लिएको थियो। लामा बा २ ज २३२४ नम्बरको ट्याक्सी चालक हुन्। उनकै ट्याक्सीमा राखेर सुन भन्सारबाट पास गराइएको थियो।

उनीसँगै एक क्विन्टल सुन आएको रेडी ट्रेडका सञ्चालक दोलखा घर भई काठमाडौं बस्दै आएका २१ वर्षीय दिलिप भुजेल पनि पक्राउ परेका थिए। भुजेलको रेडी ट्रेडमार्फत स्कुटरको ब्रेक सुको रुपमा उक्त सुन भित्रिएको थियो।

त्यसैगरी दोलखा मेलुङ गाउँपालिका–३ घर भई काठमाडौंको स्वयम्भू बस्ने ५३ वर्षीय रामकुमार भुजेल, भोजपुरकै अरुण गाउँपालिका–४ घर भइ काठमाडौंको बुढानीलकण्ठ बस्ने ४९ वर्षीय हर्कराज राई र तिब्बतियन मुलका भारतीय नागरिक दिल्ली घर भई हाल काठमाडौंको पानीपोखरी बस्ने ५३ वर्षीय थाप्तेन छिरिङ, भन्सार एजेन्ट राजेन्द्र राई गरी ६ जना पक्राउ परेका थिए।

सुन बरामदको घटना सार्वजनिक भएपछि चीन भाग्न लाग्दा साउन ४ गते विमानस्थलबाट चिनियाँ नागरिक लिन चुवान पक्राउ परेका थिए। साउन ४ गते राति नै राजश्वको टोलीले तीन जना कार्गो कम्पनीको सञ्चालकलाई पक्राउ गरेको थियो। त्यतिबेला कोटेश्वरबाट कार्गो कम्पनीका सञ्चालकहरू राजनराज श्रेष्ठ, कृष्ण श्रेष्ठ र पुष्करराज भट्ट पक्राउ परेका थिए।

साउन ७ गते ३ भन्सार कर्मचारी र ३ भन्सार एजेन्ट पनि पक्राउ परेका थिए। विमानस्थल भन्सार अधिकृत सन्तोष चन्द, जाँचकी कुमार ढकाल, एक्स–रे अपरेटर सरोज श्रेष्ठ गरी तीन भन्सार कर्मचारी पक्राउ परे। त्यसैगरी भन्सार एजेन्टहरू सुदर्शन गौतम, रुक्मणी सुब्बा र यादव पराजुली पक्राउ गरे।

साउन १० गते नुवाकोट घर भएका सुरेन्द्र तामाङ पक्राउ परे। साउन १४ गते भने राजश्वको टोलीले ठमेलस्थित भियना होटलका सञ्चालक दावा छिरिङलाई पक्राउ गरेको थियो।

अवैध रुपमा सुन तस्करी भइरहेको भन्ने पूर्वसूचनाको आधारमा विभागले साउन २ गते विशेष टोली नै बनाएर अपरेसन चलाएको थियो। जस क्रममा विमानस्थलको भन्सार गेटबाट बा२ज २३२४ नम्बरको ट्याक्सीलाई नियन्त्रणमा लिइएको थियो।
क्याथे प्यासिफिक एयरलाइन्सको हङकङ–काठमाडौं उडानबाट ठूलो परिमाणमा सुन काठमाडौं आएको सूचना प्राप्त भएको थियो। सुन मोरेर ल्याइएको ब्रेक सुसहितको स्पेयर पार्टस्‌हरू अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भन्सार कार्यालयले जाँचपास गरेको थियो।

जाँचपास गरेर सम्बन्धित गन्तव्यतिर लैजान लागेको अवस्थामा विभागको टोलीले भन्सारको गेटबाट ट्याक्सीलाई नियन्त्रणमा लिएर अपरेसन गरिएको थियो। बरामद भएको उक्त सुन परीक्षणका लागि राष्ट्र बैंकको टक्सार विभागमा पठाइएको छ। अहिलेसम्म सुन जाँच भएको छैन।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।